1992-ci ildən boynumda Mübariz haqqında yazmaq, onu çox insana tanıtmaq kimi bir borc gəzdirmişəm. Birdən layiqli yaza bilmərəm deyə ehtiyat etmişəm. Bəlkə daha çox araşdırıb öyrənim deyə sabaha saxlamışam. Bu gün fikrimdə onun haqqında yazmaq istədiklərim muncuq kimi sapa düzülüb, boynuma asıldı. 

Qarabağ azad edildikdən sonra ilk dəfə Cəbrayıla gedəndə yol kənarında dağıdılmış iki məzar görmüşdüm. Məzarlıqda deyildi, sadəcə yol kənarında bir yerdə. Yəqin ki, döyüş gedən yerlərdə.

Düzü, kimlərin məzarı olduğunu bilmədim, çünki dəfndən məlumatım yox idi, amma ikinci dəfə gedəndə məzarların üstünə vurulan şəkillərdən anladım. Anladım ki, bu məzarlar bir yerdə döyüşüb şəhid olan əmioğlularındır. Mübariz və Şahin Qasımovların. Lap yaxın vaxtlarda ailəsinin xahişi ilə Şahinin çox yaşlanmış anasının və bacılarının məzarı ziyarət etmələri üçün səlahiyyətli şəxslərdən icazə alıb, şərait yaratmışdım. 

 İndi də ailə üzvlərini məzarın başında gördüm.

O gün bu gün kimi yadımdadır. Evinin astanasında Mübarizin atası Yusif müəllimin sinəsindən “Yox, bala, ola bilməz, sən düşmənə aman verən oğul deyilsən, sən mənim cəngavər oğlumsan” deyə qopan haray bütün elata yayılmışdı. Hamı yalnız gənc, peşəkar zabit olan Mübarizin itkisinə deyil, həm də Cəbrayıl üçün yanırdı, son ümidini itirmiş əhalinin naləsi Ziyarət dağına çatıb, oradan bütün Cəbrayıla əks-səda vermişdi... Pafossuz, necə təsvir edirəmsə bu hadisəni, elə də yaşamışdıq.

Qasımov Mübariz Yusif oğlu 1966-cı il avqustun 7-sində Cəbrayıl rayonunun Karxulu kəndində dünyaya göz açıb. Atası Yusif müəllim ziyalı və ədalətli adam idi. İbtidai sinif şagirdlərinin təlim-tərbiyəsi ilə məşğul olmaqla yanaşı, kimin haqqı tapdanardısa üz tutub şikayətini ona edərdi, o da dövlət təşkilatlarına yazmaqla haqqı yerinə qoyub, ədaləti bərpa etdirərdi. Hamı belə tanıyırdı onu. Uşaqlarının hamısını oxutmuşdu, hamısı da sovet dönəmində çox rast gəlinən “day-dayı” köməyi ilə deyil, öz savadları hesabına təhsil alırdılar. 

Mübariz də həmçinin. Böyük qardaşının yolu ilə gedib zabit olmaq istəyi onu rahat qoymadığından məktəbdə hərbi hazırlıq müəllimi Cəfər Qurbanovdan xahiş edir ki, ona lazımi köməkliyi göstərib, istiqamət versin: “Mübarizin bu arzusu məni qürurlandırdı, çünki çox nizam-intizamlı, ədalətli, oxuyan uşaq idi, əsil zabitə xas xüsusiyyətləri özündə cəmləyirdi. Əlimdən gələni etdim, getdi qəbul oldu”.

Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq) şəhərində Andropov adına hərbi məktəbdə oxuduğu illərdə məktəb rəhbərliyi həm atasına, həm də hərbi hazırlıq müəlliminə “belə bir gənc yetişdirdiyi üçün” təşəkkür məktubu göndərmişdi.

Hərbi məktəbi bitirəndən sonra Moskva hərbi dairəsinin Yaroslavl korpusunda işə başlayır.

Bu həmin dövr idi ki, sovet respublikaları azadlıq mübarizəsinə qalxmışdılar. Rusiyada həmin respublikalara münasibət birmənalı deyildi. Rusiyada işləyən, yaşayan, oxuyan insanları sıxışdırırdılar. Gənc zabit ona qarşı olan münasibətə bir müddət dözsə də, sonra dözmək fikrindən daşınır. Həm də ona görə ki, doğma torpağında müharibə başlayır.

1990-cı il 20 yanvar faciəsi və Qarabağ müharibəsi onu vətənə qayıtmağa çağırır. 

Mübariz baş leytenant rütbəsində geri qayıdıb, könüllü cəbhəyə gedir. Atası ona “sənin torpağında müharibə gedir, zabitə ehtiyacımız var” yazanda Mübariz artıq Azərbaycana cəbhəyə getmək üçün müraciət göndərmişdi. 

1990-cı ilin may ayından Mübariz Cəbrayıl rayonundakı N saylı hərbi hissədə tağım komandiri kimi döyüşə başlayır.

O qədər vaxtında gəlmişdi ki... Düşmən Cəbrayılın yaxınlığında idi, hər an işğal təhlükəsi yaşanırdı. Mübarizin ilk işi düşmənin qarşısını almaq, onu mümkün qədər ərazilərimizdən uzaqlaşdırmaq oldu. Mümkün qədər də uzaqlaşdırdı, Cəbrayıl nisbətən rahat nəfəs almağa başlayırdı. Əhali Mübarizin canına and içirdi, ona balasını qurban deyirdi, o qədər sevgi və etimad qazanmışdı. Hərbi hissədəki intizamsızlığı və özbaşınalığı aradan qaldıra bildiyi üçün yalnız irəli gedirdilər. 2-ci rotanın komandiri kimi əsgərləri ilə birlikdə düşmənin hədəfində idi, onların varlığı düşmənin yoxluğu olduğu üçün. 

Döyüşdən-döyüşə nüfuzu daha da artır, bizim sevgimiz, düşmənin nifrəti üzərinə yığılırdı. “Mübariz varkən bizə düşmən bata bilməz” - deyə el-oba ondan fəxrlə danışırdı. 

Mübariz ön cəbhəyə yollandığı ilk günlərdən cəbhədən xoş xəbərlər gəlirdi. Əldən getmiş strateji mövqelər düşməndən bir-bir geri alınırdı. Ən önəmlisi isə Şayaq yüksəkliyi idi. Ora yol açmaq üçün isə əvvəlcə Sur kəndini düşməndən təmizləmək lazım idi. 

1992-ci il iyunun 28-də (26 yaşında) Xocavənd rayonun Sur kəndinin azad edilməsində də Mübariz qəhrəmanlıqla düşməni geri oturtdu. Döyüşlər zamanı bir qarşı tərəfdən döyüşən əcnəbi muzdlu döyüşçü ilə əlbəyaxa olub, onu öldürdüyünü də danışırdılar. Onunla çiyin-çiyinə döyüşmüş Qarabağ Qaziləri İctimai Birliyinin Cəbrayıl rayon şöbəsinin sədri İxtiyar Hüseynov danışır ki, Mübariz təkcə mənim gördüyüm vaxt 17 erməni döyüşçünü məhv edib: “Düşmənin 3 müşahidə məntəqəsini dağıdıb. Döyüşlərin birində erməniləri pərən-pərən salmış, yüzlərlə döyüşçünün önünü açaraq, onlara yüksəkliyə qalxmağa şərait yaratmışdı. Elə həmin axırıncı postu götürəndən sonra şəhid oldu”. 

Şahidlərin dediyinə görə özü irəlidə, əsgərləri də onun ardınca postları götürə-götürə gediblər, sonuncu düşmən postunu özü təmizləyib, arxaya çönüb əsgərlərinə irəli deyəndə, vurduğu yaralı erməni döyüşçü başını qaldırıb ona atəş açır. Güllə Mübarizi boynunun arxasından tutur. 

Hərbi hazırlıq müəllimi: “Öz gözlərimlə görmüşəm, açıb baxmışam, güllə boynunun arxasından girib, gicgahından çıxmışdı. Elə bil dünya başıma yıxıldı. Mübariz sağ qalsaydı, Qarabağı azad edən ordunun önündə gedənlərdən olacaqdı. Atası ilə dost olmuşuq, atadı də, oğul itkisinin ağrısından o vaxt nə dediyinin heç fərqində deyildi. Mübariz ləyaqətli və qəhrəman zabit idi”.

Bəlkə o vaxt Mübarizin qəhrəmanlığını yalnız cəbrayıllılar bilib, onu bütün ölkəyə çatdıra bilməyib? - deyə çox düşündüm, amma bir tərəfə çıxarda bilmədim. Milli Qəhrəman adına təqdim olunduğu halda, bu ada layiq olduğu təqdirdə, niyə ona ad verilməyib? Bu suala da cavab yoxdur.

Bu gün minlərlə Mübarizin ruhu şaddır. Azərbaycan ordusu Ali Baş komandanın rəhbərliyi ilə Cəbrayıl da daxil olmaqla bütün işğal olunmuş ərazilərimiz yağıdan təmizləyib. Qanla suvarılmış torpaqlada indi çiçəklər açır, yeni həyat başlayır, o müqəddəs torpaqlara təzə nəfəs gəlir. 

Hüzurunda dayandığım iki məzarın sakinlərindən biri olan Mübariz Qasımovu məktəbdən tanıyırdım. Şahini isə tanımamışam. Bildiyim odur ki, 1993-cü il avqustun 15-də şəhid olub. Onun nəşini 5-6 gündən sonra döyüş meydanından götürmək mümkün olub. Gətirib əmisi oğluna və doğma torpağa tapşırıblar. İşğal vaxtı bütün məzarlıqları dağıdan düşmən onların da məzarından yan keçməyib, döyüşçü olduqlarını bildikləri üçün daha amansız yanaşıblar. 

İndi o məzarlar bərpa olunub və burdan keçən hər kəs ayaq saxlayıb, onların xatirəsini yad edir. 

Məzarı ziyarət edən yaxınları ilə görüşüb, söhbət edirik. Hər kəsin indi bir arzusu var: kaş Mübariz Qasımova layiq olduğu ad verilsin. 

Mən isə onların şəkildən boylanan gözlərinə ümidlə baxıram – bir gün o da olacaq. Olmasa belə, Mübariz qəhrəmandır. Bundan uca ad olmur. 

P.S. Məqalədəki bəzi faktlar Valeh Heydərin yazısından götürülüb.