Partiyalara 90 gün vaxt verilir...
09 Sentyabr 2022
Bir neçə ay əvvəl Prezident Administrasiyası (PA) "Siyasi partiyalar haqqında" yeni qanun layihəsinin hazırlanması təşəbbüsü ilə çıxış etmişdi və siyasi təşkilatlara öz təkliflərini yazılı şəkildə PA-ya təqdim etməsi barədə məktublar göndərmişdi. Bu təşəbbüs hakimiyyətyönlü deputatlar, ictimai qurumlar tərəfindən də dəstəklənmişdi. Müxalifət isə hökumətin siyasi azadlıqları daha da məhdudlaşdırmağa hazırlaşdığı barədə xəbərdarlıq edirdi. Bir sıra siyasi təşkilatlar iqtidarın təklifinə müsbət cavab verərək, öz təkliflərini müvafiq instansiyalara göndərdiklərini açıqladılar.
Sentyabrın 7-də PA-nın təklif etdiyi qanun layihəsi Milli Məclisə göndərilib və qurumun saytında yerləşdirilib. Sentyabrın 28-də parlament komitəsində layihə ətrafında ictimai müzakirələrin keçiriləcəyi qeyd olunub.
Layihədə qeyd olunan bir sıra maddələr isə kəskin reaksiya doğurdu, çünki özündə açıq məhdudiyyətlər və qeyri-real fəaliyyətləri, tələbləri əks etdirir. Məsələn, layihədə qeyd olunur ki, qeydə alınmayan, qeydiyyatı ləğv olunan təşkilatların və onların üzvlərinin siyasi partiyanın adından çıxış etməsi və ya fəaliyyət göstərməsi, toplantıların keçirilməsi, maliyyə əməliyyatlarının aparılması, yaxud onun fəaliyyətinin qanunsuz təşkilində və ya işində iştirak qadağandır.
Ən çox tənqidə məruz qalan başqa maddələrə gəlincə, onlardan daha bir neçəsini qeyd etmək olar:
Maddə 5. Siyasi partiyanın təsis edilməsi
5.1. Siyasi partiya Azərbaycan Respublikasının ərazisində son 20 il daimi yaşayan Azərbaycan Respublikasının tam fəaliyyət qabiliyyətli olan azı 200 vətəndaşı (təsisçilər) tərəfindən təsis edilir.
Maddə 6. Siyasi partiyanın dövlət qeydiyyatı
6.1. Dövlət qeydiyyatına alınması üçün siyasi partiyanın azı 10000 üzvü olmalıdır.
6.3. Bu Qanunun 5.9-cu maddəsinə uyğun olaraq reyestrin təqdim edilməməsi və ya bu Qanunun 5.9-cu və 6.2-ci maddələrində müəyyən edilmiş müddətlərə əməl olunmaması siyasi partiyanın dövlət qeydiyyatından imtina edilməsinə səbəb olur.
16.5. Siyasi partiyanın sədri və sədr müavinləri yalnız Azərbaycan Respublikasının ərazisində son 20 il daimi yaşayan partiyanın üzvləri sırasından seçilə bilər. Sədr və sədr müavinləri siyasi partiyanın icra orqanında və məşvərətçi qurumlarında, o cümlədən onların rəhbərliyində təmsil oluna bilər.
Daha bir neçə məhdudlaşdırıcı tələblər də var. Məsələn, iki dəfə seçkidə ard-arda iştirak etməyən partiyaların dövlət qeydiyyatının ləğvi, hazırda dövlət qeydiyyatı olan təşkilatların 90 gün ərzində bu qanundakı tələblərə uyğunlaşması ə s.
Maraqlıdır, layihədə əks olunan bu maddələrin sırasında siyasi partiyalardan göndərilən təkliflər də yer alıbmı?
ReAL Partiyasının icraçı katibi Natiq Cəfərli Pressklub.az-a bildirib ki, ilkin layihədə onların təqdim etdiyi təkliflərdən ancaq ard-arda seçkilərdə iki dəfə iştirak etməyən partiyaların dövlət qeydiyyatının ləğv olunması əskini tapıb: "Hesab edirik ki, partiyaların əsas işi seçkilərə fokuslanmaqdır, davamlı boykot yolu tutmaq siyasi təşkilat üçün heç bir halda məqbul sayıla bilməz".
N.Cəfərli bildirir ki, hələlik ReAL-ın başqa təklifləri layihədə yer almayıb, xüsusən qeydiyyat məsələsinin seçkilərə istiqamətləndirilməsi, habelə seçki prosesinə inzibatı müdaxilələrin azaldılması barədə təkliflər sənəddə yoxdur: "Hesab edirik ki, bu, ilkin layihədir, bu barədə çox ciddi diskussiyalar, müzakirələr aparılacaq".
Aydınlar Partiyasının sədri Qulamhüseyn Əlibəyli Pressklub.az-a deyib ki, partiyaların maliyyələşməsi, partiya-dövlət münasibətləri, habelə daxili intizam məsələləri ilə bağlı müəyyən təkliflər veriblər. "Amma layihədə nəzərə alınıb-alınmadığını tam olaraq bilmirəm, çünki layihə ilə ətraflı tanış olmamışam", - o qeyd edib.
Q.Əlibəyli hesab edir ki, layihədə partiyaların təsis olunması, üzvlərinin sayının 10 min nəfərə qaldırılması, partiya sədrinin və təsisçilərin azı 20 il Azərbaycanda yaşaması, qeydiyyatdan keçmiş partiyalara 90 gün ərzində bu tələblərə uyğunlaşdırmaq barədə təkliflər yolverilməzdir. "Çünki Konstitusiyada Prezidentə ölkədə yaşamaq üçün 10 illik tələb var, 18 yaşında seçib-seçilmək hüququ olan vətəndaşa 20 il ölkədə yaşamaq tələbi qəbulolunmazdır. Bundan başqa, qanunun geriyə qüvvəsi olmadığı halda, qeydiyyatlı partiyalara onun şamil olunması anlaşılan deyil. Hesab edirəm ki, bu məsələlər ciddi müzakirə olunmalıdır. Qalan mövzulara layihə ilə ətraflı tanışlıqdan sonra münasibət bildirmək olar", - partiya sədri qeyd edib.
Müsavat partiyasının başqanı Arif Hacılı Pressklub.az-a bildirib ki, onlar PA-a yeni qanunla bağlı təklif göndərməyiblər: "Biz əvvəldən bu fikirdəydik ki, "Siyasi partiyalar haqqında" qanuna dəyişikliklər gerçək müxalifətə, o cümlədən Müsavata qarşı olacaq. Təəssüf ki, fikirlərimdə yanılmamışam".
Deputat Vüqar Bayramov isə Pressklub.az-a bildirib ki, Azərbaycanda siyasi müstəvidə həyata keçirilən islahatların dərinləşməsi prioritet olmaqla yanaşı, müasir dövrün çağırışlarındandır:
"Bu baxımdan “Siyasi partiyalar haqqında” yeni qanun layihəsinin hazırlanmasına bu islahatların tərkib hissəsi kimi baxmaq lazımdır. Yeni inkişaf hədəfləri kontekstində “Siyasi partiyalar haqqında” yeni Qanunun qəbulunun zəruri idi. Nəzərə almaq lazımdır ki, mövcud “Siyasi partiyalar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu 1992-ci il 3 iyun tarixində qəbul edilib. Aydındır ki, ötən 30 ildə siyasi münasibətlərə baxış dəyişib və ölkədə formalaşan yeni siyasi düzən hüquqi müstəvidə də siyasi sistemin təkmilləşdirilməsi üçün Milli Məclis tərəfindən lazımi addımların atılmasını vacib edirdi. Layihənin hazırlanması prosesində demokratik dəyərlərin gözlənilməsi və şəffaflığın qorunması əsas prinsiplərdən olub. Belə ki, qanun layihəsi Milli Məclisin plenar iclasına, həmçinin komitələrin iclasına çıxarılmazdan əvvəl Milli Məclisin saytında yerləşdirilib və bu ayın 28-də ilk ictimai dinləmə də təşkil ediləcək. Məhz bu prinsiplərin gözlənilməsi layihənin hazırlanması prosesində siyasi partiyaların daha fəal iştirakına zəmin yaratmışdır. Artıq 39 siyasi partiya öz təkliflərini rəsmi olaraq Milli Məclisə təqdim edib ki, bu da prosesdə siyasi inklüzivliyin yüksək olduğundan xəbər verir. Çox vacib məqamlardan biri də layihənin hazırlanması zamanı beynəlxalq təcrübənin nəzərə alınmasıdır. Layihə hazırlanarkən Venesiya Komissiyasının siyasi partiyaların fəaliyyətinin tənzimlənməsi üzrə 2010-cu və 2020-ci illərdə qəbul etdiyi tövsiyələr, həmçinin 20-dən artıq ölkənin təcrübəsi öyrənilib və yaxşı təcrübələr nəzərdən keçirilib. Bu isə qanun layihəsinin beynəlxalq prinsiplərinə uyğun olaraq hazırlanmasının göstəricisidir". Deputatın sözlərinə görə, Milli Məclisin saytında yerləşdirilmiş layihə ilkin variantdır və bu da o deməkdir ki, ictimai dinləmə zamanı verilən təklifləri nəzərdən keçirilməklə qanun layihəsi daha da təkmilləşdiriləcək.
Hüquqşünas Əlsəgər Məmmədli hesab edir ki, layihənin təqdimatına dair xəbərin ilk cümləsini oxuyandan sonra davamını oxumağa ehtiyac qalmır. "Layihədə yazıblar ki, siyasi partiya təsisçisi olmaq üçün sıravi təsisçilər azı son 20 ili Azərbaycanda daimi yaşayan şəxslər olmalıdır. Bu layihəni yazanların məntiqinə mat qalmamaq mümkün deyil. Azərbaycan Konstitusiyasının 100-cü maddəsi bu ölkəni bütünlüklə əmanət etdiyimiz prezidentin cəmi 10 il Azərbaycanda daimi yaşamasını tələb edir. Amma bir partiyanın 200 təsisçisinin hər birindən 20 il! Bu layihənin davamını heç oxumağa ehtiyac var?", - hüquqşünas sual edir.
Turqut
Sentyabrın 7-də PA-nın təklif etdiyi qanun layihəsi Milli Məclisə göndərilib və qurumun saytında yerləşdirilib. Sentyabrın 28-də parlament komitəsində layihə ətrafında ictimai müzakirələrin keçiriləcəyi qeyd olunub.
Layihədə qeyd olunan bir sıra maddələr isə kəskin reaksiya doğurdu, çünki özündə açıq məhdudiyyətlər və qeyri-real fəaliyyətləri, tələbləri əks etdirir. Məsələn, layihədə qeyd olunur ki, qeydə alınmayan, qeydiyyatı ləğv olunan təşkilatların və onların üzvlərinin siyasi partiyanın adından çıxış etməsi və ya fəaliyyət göstərməsi, toplantıların keçirilməsi, maliyyə əməliyyatlarının aparılması, yaxud onun fəaliyyətinin qanunsuz təşkilində və ya işində iştirak qadağandır.
Ən çox tənqidə məruz qalan başqa maddələrə gəlincə, onlardan daha bir neçəsini qeyd etmək olar:
Maddə 5. Siyasi partiyanın təsis edilməsi
5.1. Siyasi partiya Azərbaycan Respublikasının ərazisində son 20 il daimi yaşayan Azərbaycan Respublikasının tam fəaliyyət qabiliyyətli olan azı 200 vətəndaşı (təsisçilər) tərəfindən təsis edilir.
Maddə 6. Siyasi partiyanın dövlət qeydiyyatı
6.1. Dövlət qeydiyyatına alınması üçün siyasi partiyanın azı 10000 üzvü olmalıdır.
6.3. Bu Qanunun 5.9-cu maddəsinə uyğun olaraq reyestrin təqdim edilməməsi və ya bu Qanunun 5.9-cu və 6.2-ci maddələrində müəyyən edilmiş müddətlərə əməl olunmaması siyasi partiyanın dövlət qeydiyyatından imtina edilməsinə səbəb olur.
16.5. Siyasi partiyanın sədri və sədr müavinləri yalnız Azərbaycan Respublikasının ərazisində son 20 il daimi yaşayan partiyanın üzvləri sırasından seçilə bilər. Sədr və sədr müavinləri siyasi partiyanın icra orqanında və məşvərətçi qurumlarında, o cümlədən onların rəhbərliyində təmsil oluna bilər.
Daha bir neçə məhdudlaşdırıcı tələblər də var. Məsələn, iki dəfə seçkidə ard-arda iştirak etməyən partiyaların dövlət qeydiyyatının ləğvi, hazırda dövlət qeydiyyatı olan təşkilatların 90 gün ərzində bu qanundakı tələblərə uyğunlaşması ə s.
Maraqlıdır, layihədə əks olunan bu maddələrin sırasında siyasi partiyalardan göndərilən təkliflər də yer alıbmı?
ReAL Partiyasının icraçı katibi Natiq Cəfərli Pressklub.az-a bildirib ki, ilkin layihədə onların təqdim etdiyi təkliflərdən ancaq ard-arda seçkilərdə iki dəfə iştirak etməyən partiyaların dövlət qeydiyyatının ləğv olunması əskini tapıb: "Hesab edirik ki, partiyaların əsas işi seçkilərə fokuslanmaqdır, davamlı boykot yolu tutmaq siyasi təşkilat üçün heç bir halda məqbul sayıla bilməz".
N.Cəfərli bildirir ki, hələlik ReAL-ın başqa təklifləri layihədə yer almayıb, xüsusən qeydiyyat məsələsinin seçkilərə istiqamətləndirilməsi, habelə seçki prosesinə inzibatı müdaxilələrin azaldılması barədə təkliflər sənəddə yoxdur: "Hesab edirik ki, bu, ilkin layihədir, bu barədə çox ciddi diskussiyalar, müzakirələr aparılacaq".
Aydınlar Partiyasının sədri Qulamhüseyn Əlibəyli Pressklub.az-a deyib ki, partiyaların maliyyələşməsi, partiya-dövlət münasibətləri, habelə daxili intizam məsələləri ilə bağlı müəyyən təkliflər veriblər. "Amma layihədə nəzərə alınıb-alınmadığını tam olaraq bilmirəm, çünki layihə ilə ətraflı tanış olmamışam", - o qeyd edib.
Q.Əlibəyli hesab edir ki, layihədə partiyaların təsis olunması, üzvlərinin sayının 10 min nəfərə qaldırılması, partiya sədrinin və təsisçilərin azı 20 il Azərbaycanda yaşaması, qeydiyyatdan keçmiş partiyalara 90 gün ərzində bu tələblərə uyğunlaşdırmaq barədə təkliflər yolverilməzdir. "Çünki Konstitusiyada Prezidentə ölkədə yaşamaq üçün 10 illik tələb var, 18 yaşında seçib-seçilmək hüququ olan vətəndaşa 20 il ölkədə yaşamaq tələbi qəbulolunmazdır. Bundan başqa, qanunun geriyə qüvvəsi olmadığı halda, qeydiyyatlı partiyalara onun şamil olunması anlaşılan deyil. Hesab edirəm ki, bu məsələlər ciddi müzakirə olunmalıdır. Qalan mövzulara layihə ilə ətraflı tanışlıqdan sonra münasibət bildirmək olar", - partiya sədri qeyd edib.
Müsavat partiyasının başqanı Arif Hacılı Pressklub.az-a bildirib ki, onlar PA-a yeni qanunla bağlı təklif göndərməyiblər: "Biz əvvəldən bu fikirdəydik ki, "Siyasi partiyalar haqqında" qanuna dəyişikliklər gerçək müxalifətə, o cümlədən Müsavata qarşı olacaq. Təəssüf ki, fikirlərimdə yanılmamışam".
Deputat Vüqar Bayramov isə Pressklub.az-a bildirib ki, Azərbaycanda siyasi müstəvidə həyata keçirilən islahatların dərinləşməsi prioritet olmaqla yanaşı, müasir dövrün çağırışlarındandır:
"Bu baxımdan “Siyasi partiyalar haqqında” yeni qanun layihəsinin hazırlanmasına bu islahatların tərkib hissəsi kimi baxmaq lazımdır. Yeni inkişaf hədəfləri kontekstində “Siyasi partiyalar haqqında” yeni Qanunun qəbulunun zəruri idi. Nəzərə almaq lazımdır ki, mövcud “Siyasi partiyalar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu 1992-ci il 3 iyun tarixində qəbul edilib. Aydındır ki, ötən 30 ildə siyasi münasibətlərə baxış dəyişib və ölkədə formalaşan yeni siyasi düzən hüquqi müstəvidə də siyasi sistemin təkmilləşdirilməsi üçün Milli Məclis tərəfindən lazımi addımların atılmasını vacib edirdi. Layihənin hazırlanması prosesində demokratik dəyərlərin gözlənilməsi və şəffaflığın qorunması əsas prinsiplərdən olub. Belə ki, qanun layihəsi Milli Məclisin plenar iclasına, həmçinin komitələrin iclasına çıxarılmazdan əvvəl Milli Məclisin saytında yerləşdirilib və bu ayın 28-də ilk ictimai dinləmə də təşkil ediləcək. Məhz bu prinsiplərin gözlənilməsi layihənin hazırlanması prosesində siyasi partiyaların daha fəal iştirakına zəmin yaratmışdır. Artıq 39 siyasi partiya öz təkliflərini rəsmi olaraq Milli Məclisə təqdim edib ki, bu da prosesdə siyasi inklüzivliyin yüksək olduğundan xəbər verir. Çox vacib məqamlardan biri də layihənin hazırlanması zamanı beynəlxalq təcrübənin nəzərə alınmasıdır. Layihə hazırlanarkən Venesiya Komissiyasının siyasi partiyaların fəaliyyətinin tənzimlənməsi üzrə 2010-cu və 2020-ci illərdə qəbul etdiyi tövsiyələr, həmçinin 20-dən artıq ölkənin təcrübəsi öyrənilib və yaxşı təcrübələr nəzərdən keçirilib. Bu isə qanun layihəsinin beynəlxalq prinsiplərinə uyğun olaraq hazırlanmasının göstəricisidir". Deputatın sözlərinə görə, Milli Məclisin saytında yerləşdirilmiş layihə ilkin variantdır və bu da o deməkdir ki, ictimai dinləmə zamanı verilən təklifləri nəzərdən keçirilməklə qanun layihəsi daha da təkmilləşdiriləcək.
Hüquqşünas Əlsəgər Məmmədli hesab edir ki, layihənin təqdimatına dair xəbərin ilk cümləsini oxuyandan sonra davamını oxumağa ehtiyac qalmır. "Layihədə yazıblar ki, siyasi partiya təsisçisi olmaq üçün sıravi təsisçilər azı son 20 ili Azərbaycanda daimi yaşayan şəxslər olmalıdır. Bu layihəni yazanların məntiqinə mat qalmamaq mümkün deyil. Azərbaycan Konstitusiyasının 100-cü maddəsi bu ölkəni bütünlüklə əmanət etdiyimiz prezidentin cəmi 10 il Azərbaycanda daimi yaşamasını tələb edir. Amma bir partiyanın 200 təsisçisinin hər birindən 20 il! Bu layihənin davamını heç oxumağa ehtiyac var?", - hüquqşünas sual edir.
Turqut
Paylaş:
