Cəmi iki aydan sonra Amerika Birləşmiş Ştatlarının yeni prezidenti vəzifəsinin icrasına başlayacaq.  Tramp özü dəfələrlə xəbərdarlıq edib ki, ikinci prezidentliyi dövründə əsasən Amerikanın inkişafı və rifahı ilə bağlı məsələlərə diqqət yetirəcək.

Yəni, Konqres, Senat və ABŞ administrasiyasındakı deputatların və əməkdaşların ermənipərəst fəaliyyətinin əhəmiyyətli dərəcədə azalması fonunda Azərbaycanla ABŞ arasında münasibətlər yaxşılaşa və müsbət qarşılıqlı fəaliyyət səviyyəsinə qayıda bilər. 

Bundan başqa, ötən iyul ayında Şuşada keçirilən media forumunu da xatırlaya bilərik. Bu forumun əlamətdar hadisəsi Prezident İlham Əliyevin Donald Trampı birbaşa müdafiə edən çıxışı oldu.

Əliyev o zaman çıxışında demişdi: “Trampın dövründə ABŞ müharibələrə başlamadı, Vyetnam, Koreya, Yuqoslaviya, Əfqanıstan, Liviya, İraq, Suriya olmadı... necə deyərlər, to be continued. Trampın dövründə bütün bunlar yox idi. Bütün bunlara görə bu siyasətçiyə böyük hörmətlə yanaşmağa dəyər”. 

Maraqlıdır, yaxın 4 ildə Vaşinqtonun regionumuza münasibətdə siyasəti necə olacaq?

Rusiyalı politoloq Mixail Neyjmakov Pressklub.az-a açıqlamasında bildirib ki, Donald Trampın gələcək administrasiyasının Cənubi Qafqazla bağlı mümkün strategiyası ilə bağlı proqnozlar çərçivəsində dəfələrlə müzakirə olunan məqamlar var.

“Məsələn, tez-tez qeyd olunur ki, demokratlarla müqayisədə respublikaçılar administrasiyası dövründə hüquq və azadlıqlara bağlı digər ölkələrin hakimiyyət orqanlarının tənqidinə daha az diqqət ayrılır. Gələcək Tramp administrasiyasının Bakıya təzyiqi azaltması ehtimalı ilə bağlı proqnozlar zamanı adətən bu tezisdən çıxış edilir. Düzdür, burada iki qeyd etmək lazımdır - bu o demək deyil ki, respublikaçılar belə mövzuları tamamilə kənara atacaqlar. Bundan əlavə, hər hansı bir ölkəyə təzyiq bu siyasətçilərin maraqları ilə sıx bağlıdırsa və onların prioritet mövzularındandırsa, bu partiyanın nümayəndələri başqa dövlətin hakimiyyətinin daxili siyasi məsələlərlə bağlı tənqidinə kifayət qədər diqqət yetirə bilərlər. Məsələn, Respublikaçılar Partiyasında nüfuzlu anti-Çin lobbisinin fəaliyyətini və ya gələcək administrasiyada dövlət katibi postunu tutacağı gözlənilən Marko Rubionun Kuba və Venesuela hakimiyyətlərinə qarşı sərt mövqeyini xatırlayaq”, - deyə politoloq bildirib.

O, qeyd edib ki, Cənubi Qafqazla bağlı mövqeyinə görə Marko Rubionun dövlət katibi vəzifəsinə təyin olunması ehtimalı Azərbaycan mətbuatında həyəcanlı şərhlərə səbəb olub. “Məsələn, Rubio bundan əvvəl son illər Qarabağ ətrafında baş verən hadisələr və Bakı ilə İrəvan arasında gərginliyə görə Amerikanın Azərbaycana yardımının azaldılması və ya tamamilə dayandırılması, eləcə də ölkə rəsmilərinə qarşı sanksiyaların tətbiqinin tərəfdarı olduğunu bildirib.

Hazırda Tramp tərəfindən Milli Kəşfiyyatın direktoru postuna namizəd göstərilən Tulsi Qabbardın (qeyd edək ki, bir sıra problemlərə görə onun namizədliyinin Senatda təsdiq olunması problemli ola bilər) Bakının mövqeyinin əksinə olaraq 2017-ci ildə Ermənistana, eləcə də Qarabağa səfəri daha az xatırlanır.

Amma onu da nəzərə almağa dəyər ki, Cənubi Qafqaz mövzusu Rubionu Çin və ya Kuba istiqamətindən daha az maraqlandırır. Yəni, Azərbaycan və Ermənistan arasında miqyasına görə ən azı 2022-ci ilin sentyabrında baş verən sərhəd toqquşmaları ilə müqayisə edilə bilən silahlı insidentlər baş verənə qədər ABŞ-nin bu istiqamətdə siyasətini Cənubi Qafqaza birbaşa nəzarət edəcək məmurların yanaşması müəyyən edəcək. Gələcək Tramp administrasiyasında bu mövqeləri konkret olaraq kimlərin tutacağını gözləməyə dəyər. Amerika administrasiyasının xarici siyasətin digər istiqamətləri ilə məşğul olacağı birinci səviyyəli rəsmilərin mövqeyi isə Cənubi Qafqaza o qədər də əhəmiyyətli təsir göstərməyəcək”, - rusiyalı ekspert deyir.

O, həmçinin, Trampın mühüm xarici siyasət tərəfdaşları arasında Macarıstanın baş naziri Viktor Orbanın da olduğunu unutmamağı təklif edir. Orban Bakı ilə əlverişli münasibətlər saxlayır və eyni zamanda, Qərb güclərinin regional oyunçularla gərginliyi artırdığı bir şəraitdə Cənubi Qafqaza diqqət yetirir.

“Məsələn, bu siyasətçinin Gürcüstanda keçirilən son parlament seçkilərindən sonra Tbilisiyə səfərini xatırlayaq. Ola bilsin, Trampın dövründə Vaşinqtonla Bakı arasında fikir ayrılıqları yaranarsa, “Orban kanalı” dialoqun qurulması üçün müəyyən əhəmiyyət qazana bilər.

Ümumiyyətlə, ehtimal ki, ABŞ-ın Cənubi Qafqaza yönəlik xəttinə iki mühüm amil təsir edə bilər. Birincisi, Vaşinqtonun regiondankənar oyunçularla, ilk növbədə Moskva və Tehranla münasibətləri. Trampın rəhbərliyi altında ABŞ-ın İrana təzyiqinin güclənməsi ehtimalı yüksəkdir. Və hətta Vaşinqtonla Moskva arasında gərginlik vaxtaşırı azalsa belə, çox güman ki, Rusiyanı cilovlamaq xətti ABŞ-ın xarici siyasətinin diqqət mərkəzində qalacaq. Çox güman ki, ABŞ bu şərtlər daxilində Nikol Paşinyan hökuməti ilə təmaslarda maraqlı olacaq. Çünki Paşinyanın Moskvadan aralanmağa hazır olması nəzərə alınacaq. Bununla belə, Vaşinqtonun Bakı ilə işləmək marağı daha yüksək olacaq. O cümlədən Azərbaycanın Xəzər dənizinə çıxışı, habelə Azərbaycan tərəfinin postsovet Mərkəzi Asiya dövlətləri ilə işləməklə bağlı artan fəallığı nəzərə alınacaq. Bakı üçün bu, ABŞ-da danışıqlarda öz mövqeyini gücləndirmək üçün bir fürsətdir. Lakin eyni zamanda, bu, həm də müəyyən risk mənbəyidir. Çünki Ağ Evin Moskva və Tehrana təzyiqlərinin artdığı dövrdə, Azərbaycanı bu xarici siyasət xəttinin həyata keçirilməsinə cəlb etmək istəyi də artacaq.

İkincisi, Birləşmiş Ştatların maraqlarının təmsil olunduğu regionlarla işləyərkən “kəfkir prinsipi”ndən - bir-biri ilə mürəkkəb münasibətlərdə olan regional oyunçulara növbə ilə müsbət siqnallar ünvanlaması xarakterikdir. Çox güman ki, Tramp administrasiyası Bakı və İrəvanla münasibətdə bu taktikanı davam etdirəcək. Bununla belə, ABŞ-ın Azərbaycanın əvvəlki illərdə regionda möhkəmlənmiş mövqelərini nəzərə alaraq, Bakıya əlavə təzyiq göstərmək üçün stimulları olacaq, Amerikanın maraqlarının nəzərə alınmalı olduğunu xatırlatmağa çalışacaq. Yəni Azərbaycanın ABŞ-ın yeni administrasiyası dövründə Vaşinqtonla dialoqu intensivləşdirmək imkanı var, lakin bu dialoq heç də həmişə sadə olmayacaq”, - Neyjmakov etiraf edir.

Rauf Orucov