“Rusiya İnternetinin (RuNet) qlobal şəbəkədən tam ayrılması ilə bağlı bizi gözləyən təhlükələr getdikcə artır”. Bunu Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti Osman Gündüz bildirib. Ekspert xatırladır ki, bu günlərdə daha bir qlobal internet şirkəti LİNX Rusiyanın ən böyük telekommunikasiya operatorlarını, o cümlədən “Rostelekom”u İnternet Exchange sistemindən ayırıb. Onun sözlərinə görə, bununla da Rusiyanın internet trafiki xeyli zəifləmiş olacaq:

“Hesab edirəm ki, təhlükələr və risklər daha ciddidir və hədsiz çoxdur. Rusiya internetinin tam bağlanması ilə bizdə də ağlagəlməz məsələlər ortaya çıxır. Rusiya interneti tam çöksə Azərbaycanda hansı problemlər yaşana bilər? Bəzilərini qeyd edirəm:

Azərbaycanda xeyli sayda dövlət və özəl sektor qurumları Rusiyanın 1C proqram təminatından istifadə edir. Son dövrlərdə bu servis əsasən Cloud vasitəsilə göstərilirdi. Eyni zamanda, lisenziyalar da Rusiyanın onlayn mühiti ilə bağlıdır. Düşünmək olar ki, RuNet çöksə, bizim dövlət və özəl sektorda əsas maliyyə təsərrüfatını idarə edən 1C işləməyəcək;

Azərbaycanda hələ də xeyli sayda insanlar Mail.ru servisindən istifadə edir. Aktiv olaraq bu emaildən, həmçinin Rusiyanın digər e-mail serverlərindən istifadə edərək müxtəlif servislərə qoşulanlar da var ki, Mail.ru-nun dayanması ilə bizim xeyli sayda istifadəçilərimiz həm emaildən, həm də bu emailə bağlı olan servislərdən məhrum ola bilərlər;

Yandex üzərində də ölkəmizdən xeyli servis alanlar var. Xeyli sayda vətəndaşımızın emailləri Yandex hostinqinə bağlıdır və bunun üzərindən müxtəlif onlayn servislər alınır. RuNet-in çöküşü ilə bunların hamısı risk altına düşəcək;

Müşahidə etmək olar ki, bəzi internet mağazalar fiziki olaraq Rusiyadakı resurslara bağlıdır. Bu mağazalardan edilən alış-verişdə ödənişlər Azərbaycan banklarında aparılsa da, müraciətlər Rusiya İP-lərindən yönləndirilir. Belə olan halda isə Rusiya internetində yaranan problem bizim bu tip internet mağazalara da təsirsiz ötüşməyəcək”.

O.Gündüzün sözlərinə görə, ən maraqlı və bəlkə də ən düşündürücü məqam isə bizim .az domeninin ehtiyat (backup) DNS name serveri ilə bağlıdır: “Bir qədər araşdırma ilə görmək olar ki, bizim milli domenin ehtiyat serveri, müharibənin ən qızğın yerində, Ukraynadadır.  Xatırladıram ki, .az domeninin DNS serverləri Azərbaycan İnternetinin fəaliyyət göstərməsi üçün ən vacib resurslardan biridir. Onun sıradan çıxarılması, elə Azərbaycan internetini rubilnikdən söndürmək kimi bir şeydir. Düşünürəm ki, bu resursun indiki anda Ukraynada yerləşməsində informasiya təhlükəsizliyimiz üçün ciddi risklər var.

Adətən, ən azı iki ehtiyat server olur. Bildiyim qədər, o birisi də Estoniyadadır, hansı ki, indiki yaranmış hərbi-siyasi vəziyyətlə bağlı, elə onu da riskli zona hesab etmək olar. Fikrimcə, əgər bizim milli resurs, DNS server müharibənin getdiyi bir ərazidədirsə istənilən an o, yox ola bilər. Bu isə təhlükəsizliyimiz üçün ciddi təhdiddir”.

Ekspert hesab edir ki, aidiyyatı qurumların bunu nəzərə alması, ehtiyat serverlərin digər daha sakit olan Avropa ölkələrinə köçürülməsi daha doğru olardı: “Yeri gəlmişkən, RİNN yanında Elektron Təhlükəsizlik Xidmətinin, digər aidiyyatı dövlət qurumlarının gözlənilən təhlükələr və risklərlə bağlı dövlət və özəl sektör, sadə istifadəçilər üçün tövsiyələr verməsi yaxşı olardı”.

Turqut