Bakıda yaşamaq – komediya elementləri ilə sağ qalmaq oyunudur. Bu oyunun hər fəsli tam fərqli çətinlik səviyyəsidir: kirayə, nəqliyyat və toylar paytaxt sakinlərinin həm cibini, həm də yumor hissini sınağa çəkir.

Kirayə: qiymətlərin inadla artdığı mənzillər

Bakıda mənzil qiymətləri yüksək olaraq qalır və artmaqda davam edir. Sumqayıtda isə eyni pula demək olar, şah kimi yaşamaq mümkündür – dəniz mənzərəli mənzil, üstəlik, kabab üçün də bir az pul qalır. Amma Bakı paytaxtdır, deməli, burada iş yerləri, universitetlər və mədəni həyat var. Buna görə də, tələbat daim yüksəkdir və mənzil sahibləri isə qiyməti qaldırmaq fürsətini əldən vermirlər.

Qonşularla müqayisə

Bu gün Bakının mərkəzində ikiotaqlı mənzilin kirayəsi orta hesabla 700–800 manat (təxminən 460 dollar) təşkil edir. Tbilisidə oxşar mənzil üçün 600–900 dollar ödəmək lazım gəlir – yəni Bakıya nisbətən xeyli bahadır.
Yüksək tələbat çoxsaylı turistlər, ölkəyə axın edən IT mütəxəssisləri və əsasən Rusiya vətəndaşları olan “online işləyənlər” hesabına formalaşır.
Ermənistanın paytaxtı İrəvanda isə qiymətlər 500–700 dollar civarındadır. Lakin maaşları nəzərə alsaq, kirayə İrəvanda ailə büdcəsinə Bakıya və ya Tbilisiyə nisbətən daha ağır təsir edir.

Qiymət artımı

Son aylarda Bakıda kirayə haqqı xüsusilə nəzərəçarpacaq dərəcədə yüksəlib – 20–30 faiz. Əvvəllər 350–400 manata kirayəyə verilən mənzillər indi ən azı 550 manata təklif olunur. Mərkəzi Bankın məlumatına görə, paytaxtda orta aylıq kirayə haqqı artıq 927 manata (təxminən 545 dollar) çatıb. Beləliklə, burada qiymət artımının tempi “Port Baku” liftlərindən daha sürətlidir və qonşu paytaxtların dinamikasını da qabaqlayır.

Adama elə gəlir ki, kirayədən ipotekaya “qaçmaq” çıxış yolu ola bilər. Amma bizim bölgədə ipoteka uzunmüddətli “Qafqaz toyu” kimidir: ilk gün əyləncəlidir, sonra isə yalnız xərclər, xərclər və yenə xərclər...

Şəxsi nəqliyyat: rahatlıqla tıxac arasında

Bakıda şəxsi avtomobil həm rahatlıqdır, həm də daimi əsəb mənbəyi. Benzin, təmir, sığorta, cərimələr, parklanma – bütün bunlar sürücünün həyatını “yaşa, amma çalış iflasa uğrama” adlı bir macəraya çevirir.

Üstünlüklər aydındır: şəxsi maşın, kondisioner, sevimli musiqi və uşaqları daşımaq imkanı. Amma mənfi cəhətlər də az deyil: tıxaclar saatlarla vaxt aparır, parklanma yerini tapmaq – uduşsuz lotereya bileti kimidir, maaşın yarısı isə benzin və təmirə gedir. Bəzən elə gəlir ki, maşın sevincdən çox başağrısı gətirir.

İctimai nəqliyyat bu yarışda gözlənilmədən qalib gəlir. Xüsusi zolaqlar sayəsində avtobuslar tıxaclardan yan keçir, metro isə cədvəl üzrə dəqiq işləyir. Burada başqa üstünlüklər var: qənaət, proqnozlaşdırmağın mümkünlüyü və sadəcə pəncərədən baxmaq imkanı. Amma şəxsi məkan azdır və “sıxlıq romantikası” pik saatlarda heç də zövq vermir.

Seçim aydındır: avtomobil rahatlıq və azadlıq verir, amma bunun əvəzində vaxt və pul tələb edir. İctimai nəqliyyat isə qənaətlidir, lakin sıxlıq və havasızlıqla barışmaq lazımdır. Hər kəs öz seçimini edir – tıxacda rahatlıq, təkərlərdə sıxlıq və ya yeraltı havasızlıq.

Toylar: davamı olan xoşbəxtlik axşamı

Azərbaycanda toy sadəcə bayram deyil, əsl “iqtisadi xüsusi əməliyyat”dır. Çox vaxt bir axşamlıq əyləncə büdcəyə elə zərbə vurur ki, gənc ailə birgə həyata romantik səhər yeməyi ilə deyil, kredit ödəmələri ilə başlayır. Banklar isə çoxdan vəziyyəti anlayıblar: “toy krediti” artıq fotoqraf və aparıcı qədər adi hal alıb.

Paradoks ondadır ki, xoşbəxt həyatın başlanğıcı kimi düşünülən toy tez-tez borc asılılığının startına çevrilir. “Belə qəbul olunub” arqumenti hər cür məntiqdən daha güclü səslənir. Sosial təzyiq dəqiq işləyir: “Tanışlarımız 500 nəfərlik banket verdi, 17 növ salat vardı – biz onlardan əskiyik?”

Gürcüstanda toylar çox vaxt kiçik olur – əsas vəsait bəzəklərə deyil, tostlara və mahnılara xərclənir. Ermənistanda xərclər nisbətən orta səviyyədədir – orada ənənə ilə praktikliyi birləşdirməyi bacarırlar.
Türkiyədə isə “qənaətli toy” dəbi yayılır: qonaqlar az, amma investisiya evə və ya səyahətə yönəlir. Azərbaycan isə hələlik dəbdəbəli süfrələrin əsiridir – burada həmişə yeməklərin sayı qonaqların sayını üstələyir.

Amma xoşbəxtlik süfrədəki yeməklərin sayı ilə ölçülür? Daha az, amma səmimi qonaqlıqlar, saydan çox keyfiyyətə üstünlük verilməsi və borcu olmayan sevinc – həqiqətən xoşbəxtliyə aparan alternativ budur.

Bakının gündəlik iqtisadiyyatında sağ qalmaq üçün bir neçə məsləhət

1. Mənzil

– Yalnız mənzili deyil, rayonları da müqayisə edin: mərkəzdən 15–20 dəqiqəlik məsafə bəzən büdcənin üçdə birinə qənaət edə bilər.

– Mənzilin vəziyyətini yoxlayın – bəzən yaxşı təmirli köhnə ev, “sürprizli” yeni binadan sərfəlidir.

– Uzunmüddətli kirayə planlaşdırırsınızsa, qiymətin ən azı bir il sabit qalmasını əvvəlcədən razılaşdırın.

2. Nəqliyyat

– Metro və avtobus kombinasiyasından istifadə edin: bu, çox vaxt tıxacda dayanmaqdan daha sürətlidir.

– Karşerinq və həmkarlarla birgə səfərlər həqiqətən qənaətlidir.

– Nəyin daha sərfəli olmasını hesablayın: bəzən taksi ilə getmək şəxsi avtomobil saxlamaqdan ucuz başa gəlir.

3. Toylar

– Büdcə limitini əvvəlcədən müəyyənləşdirin və qohumlar nə qədər israr etsə də, onu aşmayın.

– 500 nəfərlik “borc toyu” yerinə, səmimi şəkildə sevinən 100 qonaq daha yaxşıdır.

– “Hamı kimi olmamaqdan” qorxmayın – xoşbəxtlik banket masalarının ölçüsü ilə müəyyən olunmur.

Nəticə

Bakı hər manatın nadir eksponat kimi qorunduğu şəhərdir: onu planlaşdırmaq, bölmək və ağılla xərcləmək lazımdır. Burada kirayə maaşdan daha sürətlə artır, tıxaclar zamanı uzadır, toylar isə büdcədəki bütün yığımları silə bilir.

Amma məhz bu şəraitdə xüsusi bir “bakılı bacarığı” formalaşır – “ödəmələr arasında yaşamaq sənəti”. İnsanlar qənaət etməyi, dolayı yollar tapmağı və özünü itirməməyi öyrənirlər. Axı paytaxtda gülüş, vasitəçisiz tapılan münasib mənzil və borcsuz banket qədər qiymətlidir.

Pul xoşbəxtlik gətirmir – amma kirayəyə və toya da yetirsə, əsəbləri çox gözəl sakitləşdirir…