Epiqraf:
“Rahatlıq – hər şey işləyəndə deyil, artıq nəyinsə işləmədiyinə əsəbiləşməyəndə başlayır”.

Azərbaycanda müasir rahatlıq – sirli və az qala mistik anlayışdır. Guya var, amma həmişə kiçik qeyd-şərtlə: əgər...

Wi-Fi işləyir – əgər modemə yaxın oturmusansa.
Qaynar su gəlir – əgər evdə kimsə duş qəbul etməyə qərar verməyibsə.
Kondisioner işləyir – əgər ütü qoşulmayıbsa.

Biz elə bir ölkədə yaşayırıq ki, “ağıllı” cihazlar çoxdan sahiblərini geridə qoyub, amma sağlam düşüncə hələ də əl ilə işləyir. Burada çox şey texnologiya ilə yox, səbir hesabına dayanır.

Rahatlıq – “demək olar ki, rahat” yaşamaq sənətidir

Bizim rahatlığımız “demək olar ki” fəlsəfəsidir: demək olar ki, isti su, demək olar ki, düz yol, demək olar ki, sürətli çatdırma.
Əvəzində çayımız həmişə istidir, qonşular mehribandır, yumor hissimiz isə hər cür məhrumiyyətlərə davamlıdır.

İqtisadi rahatlıq da müəmmalıdır

Çörək bahalaşıb, çünki “reseptura yaxşılaşdırılıb”, internet bahalaşıb, çünki “xidmətlərin keyfiyyəti artırılıb”.
Mağazada endirim – əvvəl 40% artırıb, sonra cəsarətlə 30% endirməkdir. Amma psixoloji olaraq inanılmaz dərəcədə xoş təsir bağışlayır. Alıcı gülümsəyir: axı yenə də demək olar ki, sərfəlidir.

Bu cür “xırda şeylərdən” bizim yaşam tərzimiz formalaşır – mehriban-ironik, bir az da fatalistik. Bizim üçün əsl rahatlıq internetin sürəti deyil, internet şəbəkəsi axtaran zaman sakitliyimiz qorumaq bacarığıdır.

Hər şeyin “bir az” olduğu ölkə

Bir az servis – müştəri çox arxayınlaşmasın. Bir az demokratiya – artıq olanda ziyan verər. Bir az ümid – həyatın intriqası itməsin deyə.

Biz “qızıl ortanı” sevən millətik. Hər hansı “həddindən artıq” bizdə şübhə doğurur.
Həddindən artıq səmimilik? Şübhəlidir! Həddindən artıq fəallıq? Təhlükəlidir! Həddindən artıq özünə güvən? Yəqin ki, kiminsə qohumudur!

Bizdə islahatlar da elə həftəsonu pəhrizi kimidir – mədəni şok yaratmamaq üçün.

Amma bu “bir az”ın öz məntiqi var: nə dramatikləşdiririk, nə də dəli oluruq. Əsas odur ki, inkişaf da… heç olmasa bir az olsun.

Növbə – cəmiyyətin aynası kimi

Bizdə növbə – həm aktyorun, həm də tamaşaçının bir insanda birləşdiyi teatrdır.

Poliklinikada növbə – parlament kimidir: sağlamlıq, qiymətlər və siyasət bir yerdə müzakirə olunur. Viza mərkəzində – beynəlxalq sammitdir.

Elektron növbə də tezliklə canlı növbəyə çevrilir: əbədi “Mən sizdən sonrayam” və əfsanəvi “Mən sadəcə bir söz soruşacağam”.

Növbə bizə səbir, diplomatiya və ləyaqəti itirmədən yer saxlamaq sənətini öyrədir. Burada da bizim öz rahatlığımız var – hər şey “demək olar ki”, işləsə belə, məmnun qala bilmək bacarığımız.

Şikayət — yaşamaq üsulu kimi

Əbədi narazılıq çoxdan bizim mədəni DNT-mizin bir parçasına çevrilib.
Biz hər şeydən şikayət edirik: hökumətdən, qiymətlərdən, havadan, qonşulardan və bəzən – özümüzdən, amma sakit, heç kim eşitməsin deyə. Şikayət fəaliyyət illüziyası yaradır. Problemi səsləndirdin – elə bil ki, addım atdın.
Bir az deyindin – yüngülləşdin. Bu addımdan sonra adətən… çay içməyə gedirlər.

Biz şikayəti dəyişiklik üçün yox, yüngüllük üçün edirik – bu, təhlükəsiz etiraz formasıdır: səs-küylü, amma nəticəsiz. Psixoloqlar buna “emosional kompensasiya” deyirlər: hərəkət əvəzinə hərəkət haqqında danışmaq. Və dinləyənlərin gözündə o adam qəhrəman kimi görünür – şəraitlə mübarizə aparan insan.

Bir də xüsusi tip var – optimist-şikayətçi. O inanır ki, əgər şikayəti gözəl, metafora ilə etsə, dünya özü düzələr. 
Amma dünya inadkardır və öz qanunlarına tabedir.

Bəhanələr və ümidlər milləti

İdman da “demək olar ki” fəlsəfəsindən yan keçməyib. İllərdir futbol yığmamızı izləyirik: zəif heyət, ötəri ümidlər və möcüzə yaradacaq məşqçiyə əbədi inam. Halbuki hər bir məşqçi yalnız özümüz yetişdirdiyimiz futbolçularla möcüzə yarada bilər.

Şikayətlər limiti bitəndə günahkar axtarışı başlayır. Hökumət? Günəş? Üst qatdakı qonşu?
Əsas odur ki, güzgüyə baxmayasan: orada çox tanış sima var.

Divan patriotluğu 

İnternet sabitləşən kimi Vətən uğrunda böyük mübarizə başlayır.
Divanda – polkovnik, şərhlərdə – general, Telegramda – marşal.

Amma işıq kəsilən kimi qəhrəmanlıq çoxmərtəbəli binadakı Wi-Fi kimi tez yox olur.
Beş dəqiqə internetsiz şəhər fövqəladə hallar qərargahına çevrilir: “Hökumət hara baxır?”

Əlaqə bərpa olunan kimi yenidən şüarlar, bayraqlar, böyük yol başlayır.

Dövlət — mehriban valideyn kimi

Uşaqlıqdan bizə öyrədiblər: “Dəymə – yanarsan”, “Düşünmə – səhv edərsən”, “Qərar vermə – sənin yerinə qərar verərlər”. Beləcə, “böyük uşaqlar” nəsli formalaşıb – dövlətin qayğıkeş valideyn olmasına əmin olanlar.

O, sənə harada yaşamağı, necə istirahət etməyi, hətta nə vaxt düşünməyi də deyəcək.
Və özün nəsə həll etmək istəsən – qarşında əlində qovluq olan məmur peyda olur və gülümsəyir: “Dayan, tələsmə. Biz daha yaxşı bilirik”.

Beləcə ideal simfoniya yaranır: vətəndaşlar məsuliyyət daşımır, hakimiyyətin isə günahı yoxdur.
Qayğının və rahat məsuliyyətsizliyin harmoniyası.

Epiloq: pauzada gülümsəməklə yaşamaq sənəti

Beləcə yaşayırıq – “demək olar ki, rahat” ilə “qoy yuxarıda həll etsinlər” arasında. Wi-Fi isə gah şəbəkə, gah həyatın mənasını axtarır.

Əsas odur ki, yumor hissini itirməyək – islahatlar “prosesdə” olduğu müddətdə, endirimlər isə endirimsiz variantdan baha olduğu halda.

Bəlkə bir gün hər şey lazım olduğu kimi işləyəcək.
Amma axı bir gün hər şey lazım olduğu kimi işləsə… o zaman yeni həyat öyrənməli olacağıq?