Mayın 19-da İranda prezident İbrahim Rəisinin ölümü ilə nəticələnən helikopter  qəzası dünya mediasında müzakirə olunur, qəzanın səbəb və nəticələri barədə müxtəlif mülahizələr səslənir.

Hadisənin baş verdiyi gün Əl-Cəzirə televiziyası qəzanın səbəbləri ilə bağlı bir sıra versiyalar səsləndirdi.

Birinci versiya helikopterin həqiqətən də qəza enişi etməsi və faciənin sırf texniki səbəbdən baş verməsi ilə bağlıdır.

İkinci versiya, hadisənin İsrailin İrana qarşı qisas aktı olmasının mümkünlüyüdür. Qeyd edək ki, İranın İsrailə sonuncu kütləvi dron hücumundan sonra İsrail “qisasın ağır olacağını” bildirmişdi.

Əl-Cəzirənin üçüncü versiyası budur ki, hadisənin səbəbi İranın daxilindəki siyasi qruplar arasındakı qarşıdurma və intriqalar ola bilər.

Mövzu ilə bağlı Pressklub.az-a danışan təhlükəsizlik üzrə ekspert İlham İsmayıl da hesab edir ki, ilkin versiya hadisənin əlverişsiz hava şəraiti üzündən baş vermiş qəza olmasıdır: “Helikopter havaya qalxarkən görünür ki, duman və sis olmayıb. Amma hərəkət istiqamətində, dağlara yaxınlaşdıqca artıq əlverişsiz hava şəraitinin olduğu görünüb. Həmin vaxt mühafizə xidməti xüsusi qərar qəbul etməli və düşünməli idi ki, perspektivdə hərəkət çətinləşə bilər. Ona görə də helikopteri endirməli və avtomobillə hərəkət etməli idilər”.

Ekspert deyir ki, helikopterin 1979-cu il istehsalı olması və ilk dəfə 1981-ci ildə sürülməsi, müasir tələblərə heç cavab verməməsi, qarşıdakı maneəni görmə cihazlarının olmaması və çox yüksəkliyə qalxa bilməməsi göstərir ki, bu məsələyə dırnaqarası baxıblar. Bu isə əsas, yəni qəza şəraitini yaradan səbəblərdən biridir. Əlverişsiz hava şəraiti və istifadə olunan helikopterin müasir tələblərə cavab verməməsi mühafizə xidmətinin qeyri-peşəkarlığını göstərir.

“İkinci variant isə İsrail variantıdır. Artıq həm yəhudi düşmənləri, həm də Azərbaycan düşmənləri bu məsələdə İsrail-Azərbaycan işbirliyindən danışırlar. Bu, tamamilə istisna olunur. Ümumiyyətlə, xarici faktor məsələsi inandırıcı deyil. İsrailin helikopterə dronlarla hücum etmək məsələsi də düzgün məlumat deyil. Qisas məsələsinə qaldıqda isə İsrail İrana qarşı bu yaxınlarda xeyli raket atəşi açmışdı. Faktiki olaraq, İsrail-İran münasibətlərində elə məsələlər olub ki, İsrail qisas alsın. Amma qisasda hədəf heç vaxt dövlət başçıları olmayıb. Belə bir şey olsa, İsrailə onsuz da pis olan münasibət daha da pisləşərdi”. 

Ola bilərmi ki, İranın daxilindəki siyasi qruplar arasındakı münasibətlər belə bir təxribata yol açsın? 

Müsahibimiz deyir ki, İranın daxilində bu, istisna olunan versiyalardan biridir. Real vəziyyət budur ki, Əli Xamenei yaşlıdır və onun yerinə ən real namizədlərdən biri Rəisi idi. Bu məsələdə xüsusi bir qarşıdurma yox idi. Qarşıdurma, əksinə, bundan sonra olacaq: “Yənı bu da inandırıcı deyil. Mənə görə əsas səbəb helikopterin köhnəliyi və əlverişsiz hava şəraiti nəticəsində qəzaya uğramasıdır”. 

Mədinə Useynova