Mənbə: The Telegraph

Tərcümə: Novator

Böyük Britaniyanın “The Telegraph” qəzetində “İran liderləri özlərinin yaratdığı böhranla üz-üzə qalıb” başlıqlı redaksiya məqaləsi dərc olunub. Mməqalənin ingiliscədən tərcüməsini təqdim edirik.

Bəlkə bu vaxtacan İrandakı böhranın hakim rejimi ciddi təhdid altında qoyduğuna şübhə edənlər vardı. Amma ölkədə əxlaq polisinin fəaliyyətini dayandırması ətrafında söz-söhbətlər olan-qalan şübhələri də aradan qaldırdı. Tam bəlli oldu ki, İran rejimi özünün yaratdığı böhrana düşüb.

Bu ilin sentyabrında 22 yaşlı Məhsa Əminini məhz həmin əxlaq polisi baş örtüyü ilə bağlı sərt qaydaları pozmaqda ittiham edərək tutmuşdu. Əmininin üç gün sonra ölməsi ölkədə üç aydır səngiməyən etirazlara rəvac verdi.

Mütləq hakimiyyətə alışanlar heç vaxt könüllü güzəştə getmirlər. Onlar yalnız kütlənin qəzəbini yatırmaq və öz hakimiyyətlərini qoruyub saxlamaq naminə güzəşt edirlər. Amma əxlaq polisi doğrudan ləğv olunsa belə, İranın dini liderləri niyyətlərinə çatmaya bilərlər. İrandakı etirazların başında qadınlar durur, onların isə çoxu baş örtüyünü yandırmaqla məşğuldur. İndi onlar təşnə olduqları azadlığın dadını duyanda güzəştlərə qane olmaya, evə dağılışmaqdansa meydanda daha sıx toplaşıb daha böyük tələblər irəli sürməyə başlaya bilərlər.

Hazırkı üsyanı İranda əvvəllər baş vermiş iğtişaşlardan fərqləndirən cəhət faktiki bütün təbəqələri, bölgələri əhatə etməsindədir. Daha geniş arealda vüsət alan son etirazlar mənəvi, siyasi, iqtisadi baxımdan toplanıb qalmış saysız-hesabsız narazılığın nəticəsidir. Rejimi narahat edən odur ki, indi iranlıların çoxu ayrı bir idarəçilik sistemi altında daha firavan yaşaya biləcəyini düşünür.

İllərlə İran dövlətinin terrorçuluğu himayə etməsinə, şübhəli ittifaqlara girməsinə dözmək məcburiyyətində qalmış bir çox xarici ölkə də indi eyni qənaətdədir. Məsələn, ukraynalılar öz ölkələrinin enerji infrastrukturunun İranın Rusiyaya satdığı dronlarla hədəfə alınmasından olduqca narahatdırlar.

Etirazlar kəskinləşəndə diktatorlar həmişə bir dilemma qarşısında qalırlar: sərt tədbirlərə əl atmaq, yoxsa xalqın ayağına getmək? Sərt tədbirlərə əl atılsa, vəziyyət daha da kəskinləşə bilər, xalqa sarı gediləndə isə xalqın ayağı altında qalmaq təhlükəsi var. Əgər İranın teokratik rejimi indi belə bir dilemma ilə üzləşibsə, onda günahı kimsədə axtarmasın, özündən küssün.