Tərcümə: Novator

“Vaşinqton Post” qəzetində “Ukraynalılar rus dili ilə üzülüşür” başlıqlı məqalə dərc olunub. Məqaləni qəzetin Rusiya üzrə müxbiri Françeska Ebel və “Vaşinqton Post”la əməkdaşlıq edən ukraynalı jurnalist Konstantin Xudov qələmə alıblar.

Yazıda Ukraynanın şərqində, Rusiya ilə sərhəddən 40 kilometr aralıda yerləşən, tarixən rusdilli şəhər hesab olunmuş Xarkovdan misal gətirilir. Bildirilir ki, hazırda bu şəhərdə Ukrayna dili kurslarına tələbat çox yüksəkdir: “Ofisiantlar, bərbərlər, satıcılar getdikcə rus dilində danışmağı tərgidirlər. Adamlar Ukrayna dilində çıxan kitabları rəflərdən elə qamarlayırlar ki, yerli nəşriyyatlar təzə sifarişləri güclə çatdırır.

2022-ci il fevralın 24-də Ukraynaya hərbi hücum əmri verəndə Rusiya prezidenti Vladimir Putinin qondardığı əsas bəhanələrdən biri rusdilliləri qorumaq idi. İndi bu saxtakarlığın nəticəsinə baxın: Ukraynada insanlar rusca kitabları gətirib kağız tullantılarının qəbulu məntəqələrinə verir ki, doğransın, ondan tualet kağızı düzəldilsin.

Vaxtilə rus yazıçılarının adını daşımış küçələrə indi Ukrayna qəhrəmanlarının adı qoyulub. Restoran menyularında rus xörəklərinin adı dəyişdirilib. Radiolarda uzun illər Ukraynada populyar olmuş rus ifaçıların mahnılarını eşitmək mümkün deyil.

Kiyev Politexnik İnstitutunun dilçilik kafedrasının dosenti İrina Pobidaş deyir ki, Ukraynada rusca danışmaq müşkülə çevrilib: “Çünki bu dilə düşmən dili, bu gün baş verən bütün fəlakətlərin, ağrı-acının simvolu kimi baxılır. Bəli, dil təkcə ünsiyyət vasitəsi deyil, həm də özünü tanımadır, “mən kiməm” sualının cavabıdır”.

Romanlarını yalnız rus dilində qələmə alan ukraynalı nasir Andrey Kurkov bildirir ki, müharibə başlanandan yazmaq ona ar gəlir, çünki Rusiyanın yerinə xəcalət və əzab çəkir: “Rusiya həm özünü, həm də bütün dünyada rusdilli mədəniyyəti məhv etmək yolunu tutub”.

Ukraynada rus dilindən imtina 2014-cü ildə Rusiya Krım yarımadasını işğal edəndən və Ukraynanın şərqində himayə etdiyi iki separatçı rejimin əli ilə müharibəyə rəvac verəndən start götürüb. 2022-ci ilin fevralında total müharibə başlanandan sonra isə proses həm genişlənib, həm də sürətlənib. Bütün bunlar Putinin seçdiyi hərbi təcavüz yolunun guya nə vaxtsa “rus dünyası”nı bir yerə cəmləməyə xidmət etdiyi barədə deyilənlərin nə qədər cəfəngiyat olduğunu bir daha sübuta yetirir.

“Mən Xarkovda rus dilinin gələcəyini görmürəm” – müharibə başlanandan Ukrayna dili dərslərinə yazılan 43 yaşlı orta məktəb işçisi Oksana Tortixina belə deyir”.

Ancaq məqalə müəllifləri gündəlik həyatda rus dilindən yararlanan ukraynalıların olduğuna da diqqət çəkir: “Paytaxt Kiyevin barlarında, restoranlarında bəzi gənclərin rusca danışdığını görmək olur. Cəbhədə döyüşən ukraynalı əsgərlərin də bir qismi rusdillidir. Ukraynalılar sosial şəbəkələrdə ana dilində yazmağa, ictimai yerlərdə dövlət dilində danışmağa üstünlük versələr də, onların bəzisi evdə hələ də rusca danışdığını etiraf edir”.

Məqalədə qeyd olunur ki, Ukrayna əhalisinin təqribən 30 faizinin əsas danışıq dili rus dilidir. Bildirilir ki, rus dilinin gələcəyi onlardan ötrü tale məsələsidir və heç də asan məsələ deyil: “2022-ci ilin fevralında, müharibənin ilk dövründə ölkənin şərqindən qərbinə kütləvi köç başlananda məcburi köçkünlərə münasibətdə əməli-başlı problem yaranmışdı. Ev sahibləri rusdillilərə şübhə ilə yanaşır, onlara mənzil ayırmağa çəkinirdilər. 2023-cü ilin iyununda Ukrayna parlamenti Rusiya və Belarusdan kitab gətirilməsini yasaqlayan, ciddi fikir ayrılığına səbəb olmuş qanun layihəsinə səs verib. Amma prezident Vladimir Zelenski qanunu imzalamaqdan imtina edib. O, mövqeyini belə əsaslandırıb ki, bu qanun Avropa İttifaqının azlıqların hüquqları ilə bağlı qaydalarına ziddir. Elə həmin ay Zelenski ingilis dilini Ukraynanın ikinci rəsmi dili kimi qəbul etmək təklifi irəli sürüb”.