(“Medianın ictimai nəzarətçi rolunun fəallaşdırılması” silsiləsindən)

(Əvvəli burada)

Ucu-bucağı görünməyən hasar. Maşınla yol gedirsən, hasar bitmir ki, bitmir. Ələt yolunun üstündə, dənizlə yolu ayırmış bu hasarı kim çəkib, niyə çəkib, bilinmir. Dənizə getmək istəyənlər gərək xeyli piyada yol qət etsin. Amma bu hasarla iş bitmir. Hasar qurtarır, sonra villalar, bağ evləri, iaşə obyektləri gəlir. Bir sözlə, dəniz kənarındakı maneələr bağırsaq kimi uzanıb gedir. 

[embed]https://pk-web.s3.eu-central-1.amazonaws.com/media/%C6%8Fl%C9%99t.mp4[/embed]

Qanun nə deyir, durum nədir?

Bakının, eləcə də Azərbaycanın digər bölgələrinin Xəzər sahili ərazilərində bu cür problemləri görməyə adətkərdə olmuşuq. Halbuki, Torpaq Məcəlləsinin 46-cı maddəsində qeyd edilir ki, Xəzər dənizinin, Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsinin sahilboyu 20-50 metrlik zolağının altında olan torpaq sahələri dövlətin mülkiyyətində qalmaqla özgəninkiləşdirilə bilməz və yalnız dövlət məqsədləri üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə istifadəyə və icarəyə verilə bilər. Qanunda o da qeyd edilir ki, hər hansı bir ərazi icarəyə götürülürsə və orada hasarlanma zəruridirsə, o halda da uzunluq 200 metri keçməməli və avtomobillər üçün 6 metr enində keçid qoyulmalıdır. Yəni bir obyektlə o biri obyekt arasında avtomobillərin, vətəndaşların rahat, maneəsiz hərəkəti üçün şərait yaradılmalıdır. Amma biz nə görürük? İstər reportaj üçün getdiyimiz Ələt yolunun üzərində, istər Şıx çimərliyində, istərsə də Novxanı qəsəbəsinin sahilyanı ərazisində bu qanunlardan, prezident sərəncamlarından əsər-əlamət görünmür.

Ələt yolunda gördüyümüz mənzərəni eynilə Şıx çimərliyində də müşahidə etdik. Sırayla düzülən, insafən, adı qulağa xoş gələn istirahət mərkəzləri dənizi ağuşuna alıb. Nəinki 200 metrdən bir, heç 1 kilometr yol qət edəndən sonra belə piyada keçidi yoxdu. Giriş də pulludur. Dənizi bağlamaq bir qanun pozuntusu, üstəlik, ora vətəndaşı pulla buraxmaq başqa bir qanun pozuntusudur. Təbii ki, qanunda da göstərilir ki, sahilin müəyyən bir hissəsi icarəyə götürülə, orada iaşə obyekti qurula bilər. O da doğrudur ki, bunu edən adam pullu xidmət göstərəcək vətəndaşa. Amma qanunda o da qeyd edilib ki, vətəndaşlara bütün sahil zolağı tam qapadıla bilməz. Şıx çimərliyi faktiki olaraq başdan-başa vətəndaşların üzünə bağlıdı. Ərazidə fəaliyyət göstərən obyektlərə baş çəkdik. Hansı qanunla dənizi başdan-başa hasarladıqlarını, nədən girişdə pul aldıqlarını sormaq istədik, amma jurnalist olduğumuzu biləndən sonra heç kim bizimlə danışmaq istəmədi. 

[embed]https://pk-web.s3.eu-central-1.amazonaws.com/media/%C5%9E%C4%B1xov.mp4[/embed]

Müştəri kimi keçib, dənizə istirahət üçün gələn adamlarla söhbət etdik. Məlum oldu ki, girişdəki ödəniş buradakı stol-stullardan istifadə üçündü. Məsələn, sən sadəcə dənizdə çimməyə gəlirsənsə, obyektin təklif etdiyi heç bir xidmətdən yararlanmasan belə, yenə girişdə ödəniş eləməlisən. Başdan-başa istirahət mərkəzləriylə zəbt edilmiş Şıx çimərliyinə pulsuz ayaq qoymaq, demək olar ki, yasaqdı. Kiçik ərazilər var ki, orada gəzə, çimə bilərsən, amma oranın da ərazisi təmiz deyil, baxımsızdı.

Hövsanda bir yerə giriş var, o da...

Hövsanda da eyni hal mövcuddur. Hövsandan Türkan qəsəbəsinə doğru dəniz sahili işğal edilib. Nə 2003-cü ildə Prezident Heydər Əliyevin verdiyi sərəncam, nə də 2015-ci ildə Prezident İlham Əliyevin imzaladığı “İnzibati Xətalar Məcəlləsində dəyişiklik edilməsi haqqında” fərman işbazların əl-qolunu bağlamayıb. 

Qanuna görə, Xəzər dənizinin sahil zolağı özəlləşdirilə bilməz. Amma Hövsan ərazisində sahil zolağında iaşə obyektləriylə yanaşı, villalar da tikilib. Qanun isə deyir ki, bu, 130 metrdən az məsafədə olmamalıdır. 

Hövsanda doğulan, uşaqlığı burada keçən Nizaməli Süleymanov deyir ki, Hövsan qəsəbəsi əvvəllər belə deyildi. O, 90-cı illərin sonuna qədər Xəzərin Hövsan ərazisindəki çimərliklərinə sərbəst gediş-gəlişin olduğunu söyləyir. 

[embed]https://pk-web.s3.eu-central-1.amazonaws.com/media/H%C3%B6vsan.mp4[/embed]

“Əvvəllər buralara giriş sərbəst idi. Heç yer zəbt olunmamışdı. İstədiyimiz yerdə dincəlirdik. Əncir bağları vardı, kölgəsində sərinlənirdik. İndi hər yer bağlıdı. Bircə bura açıqdı. Onun da yolu yaxşı deyil. Hər yerdə ya obyektlərdi, ya da villalar. Buranın da şəraiti yoxdu, hər yer zibillikdi, yayda bura gəlib çimmək olmur, ya da ailəylə gəzib-dolanmaq olmur. Obyektlərə də girmək maddi duruma görə Hövsan camaatı üçün çətindi”, - deyə Nizaməli Süleymanov qeyd edir.

Müsahibimiz bildirir ki, Hövsanda yaşayanlar pulsuz çimərliklərə üz tutur. Onun sözlərinə görə, yaxınlıqda belə bir ərazi yoxdu, məcburiyyətdən insanlar Mərdəkana, Türkana getməli olur: “Buranın yolları da bərbaddı, xeyli uzadıblar, evlər tikilib, ərazilər satılıb. Natəmizlik var, burada təmizlik aparılsa, insanlar üçün şərait yaradılsa, heç kim yayda başqa çimərliklərə getməz, elə Hövsanda dincələr”.

Novxanının da tam “işğal”ına az qalıb

Novxanı qəsəbəsinin sahilyanı ərazilərində də eyni halları müşahidə etdik. Düzdür, burada pulsuz çimərliklər, boş ərazilər var. Amma orada istirahət etmək bir az müşkül məsələdir. Eynən Hövsandakı kimi, gigiyena qorunmur, üstəlik, boş ərazilərə getmək o qədər asan deyil. Yollar dolanbac, nahamardı. 

[embed]https://pk-web.s3.eu-central-1.amazonaws.com/media/Novxan%C4%B1.mp4[/embed]

Qarşıdakı illərdə Novxanın da dənizin sahil zolağı işğal olunacaq. Bunu yazmağa gördüklərimiz əsas verir. Burada hasara alınmış, amma hələlik heç nə tikilməyən yerlər var. Amma görünən odur ki, tezliklə burada iaşə obyektləri, ya da bağ evləri ucaldılacaq. Novxanın sahil zolağıyla istər şimala doğru – Corata, istər cənuba doğru - Fatmayı bağları istiqamətində də eyni mənzərələrə şahidlik etdik.

Pulsuz çimərliklərdə söhbət etdiyimiz şəxslər deyirlər ki, obyektlərdə dincəlmək orta statistik azərbaycanlının büdcəsinə uyğun deyil. Onların fikrincə, pulsuz çimərliklər və bağlı olmayan yerlərin də şəraiti yoxdu, hər yer zibildir. 

Sözardı 

Uzun bir yol qət etdik. Şıx çimərliyindən Ələtə qədər, Hövsandan Novxanıyadək, oradan Corat və Fatmayının sahilyanı zonalarında gördüklərimiz, müşahidələrimiz deyir ki, Xəzər dənizinin sahil zolağı, ələlxüsus istirahət üçün yararlı ərazilər zəbt edilib. Dəfələrlə ölkə rəhbərliyi səviyyəsində uyğun qanunlar, sərəncamlar və fərmanlar imzalansa da, onların heç biri icra olunmur, ən maraqlısı, buna görə heç kimə “gözün üstə qaşın var” deyən də yoxdu. Azərbaycanın heç bir yerində icazəsiz daşı daş üstünə qoymaq mümkün deyil. Dərhal icra hakimiyyəti, bələdiyyə, polis başının üstünü alır, icazə, sənəd tələb edirlər. Aydın məsələdir ki, dəniz sahilində tikilən obyektlərə və evlərə qanunun bütün tələblərini qorumaqla sənəd vermək mümkün deyil. O halda, tikintiyə icazəni kim verib? Kim və nəyin müqabilində qanunların, prezident sərəncamlarının ayaq altına salınmasına göz yumub? 

Ramin Deko

FOTO/VİDEO: Azad Nurulu