Azərbaycan uzun müddətdir mövcud olan, amma nə işlə məşğul olduğu bəlli olmayan BRICS beynəlxalq birliyinə qoşulmaq üçün rəsmi ərizə ilə müraciət edib.

Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi Ayxan Hacızadə jurnalistlərə bildirib ki, artıq belə bir ərizə təqdim olunub.

Xatırladaq ki, iyulun 3-də Astanada keçirilən Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının sammiti çərçivəsində “Azərbaycan Respublikası ilə Çin Xalq Respublikası arasında strateji tərəfdaşlığın qurulması haqqında Birgə Bəyannamə” qəbul edilib. Və bu bəyannamənin 4.5-ci bəndinə əsasən, Azərbaycan tərəfi BRICS-ə qoşulmaq arzusunu ifadə edib və Çin tərəfi isə Azərbaycanın BRICS ilə əməkdaşlıq arzusunu alqışlayıb.

Rəsmi məlumatda bildirilir ki, BRICS 2006-cı ildə yaradılıb və Braziliya, Rusiya, Hindistan, Çin, Cənubi Afrika Respublikası, Misir, Efiopiya, İran və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin daxil olduğu hökumətlərarası təşkilatdır. İyulun sonunda Malayziya təşkilata üzv olmaq üçün ərizə təqdim edib.

Amma bizi başqa sual maraqlandırır: Azərbaycan bu təşkilatda nə unudub? Praktikada nə işlə məşğul olduğu bilinməyən birliyə üzv olmaq perspektivi ölkəmizə nə vəd edir? Bəlkə bu təşkilatın əsas məqsədi üzv ölkələrin xeyrinə konkret nəsə etmək deyil, onların anti-Qərb mövqe tutmasının simvolu kimi çıxış etməkdir? Əgər bu birlikdə əsas rolu Çin, Rusiya və Hindistan (aydın məsələdir) oynayırsa, Azərbaycanın onlara bir növ vassal, “kiçik qardaş” rolunda qoşulması doğrudurmu? Sadə dillə desək, BRICS-ə üzvlük Azərbaycan xalqının və dövlətinin maraqlarına uyğundurmu?

Politoloq, Şərq-Qərb Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Ərəstun Oruclu bununla bağlı fikirlərini Pressklub.az-la bölüşüb.

“Azərbaycanın BRICS-ə qoşulmasının mümkünlüyü ilə bağlı söhbətlər ortaya çıxanda, bunun sadəcə piar və ya Qərbə hansısa xəbərdarlıq olduğunu düşünürdüm. Çünki belə bir birliyə üzv olmağın Azərbaycan üçün heç bir praktiki mənası yoxdur”, - o deyib.

Ekspert vurğulayıb ki, birincisi, bu, sırf formal təşkilatdır.

“Bu birlik özünü Qərb iqtisadi birliyinə alternativ kimi göstərir. Bir növ anti-Qərb koalisiyası ölkələrinin iqtisadi maraqlarının birliyi kimi. Putinin tez-tez danışdığı da budur - Qlobal Cənub. Amma faktdır ki, əgər söhbət Qərblə iqtisadi rəqabətdən gedirsə, o zaman Hindistan, Çin, Rusiya, Braziliya kimi ölkələrin potensialı hətta təkcə ABŞ-ın potensialı ilə müqayisə oluna bilməz. Onların ümumi daxili məhsuluna (ÜDM) diqqət yetirsək görərik ki, ABŞ-da bu təxminən 26 trilyon dollar, Çin-də təxminən 18 trilyon, Hindistanda daha da azdır. Mən hələ texnoloji səviyyə və digər iqtisadi göstəricilər arasındakı fərqi demirəm. Məsələn, BRICS ölkələri hələ də öz aralarında ümumi ödəniş vasitələri və mexanizmləri hazırlaya bilmirlər - bütün bunlar Qərbin əlindədir”, - deyə politoloq bildirib.

Onun fikrincə, çox güman ki, bu, Çinin öz iqtisadi təsirini yaymağa yönəlmiş təşəbbüsüdür. “Pekinin Mərkəzi Asiya ölkələrinə etdiklərini görürük - iqtisadi və maliyyə ekspansiyası vasitəsilə tədricən onları ələ keçirir.

Ümumiyyətlə, BRICS ölkələri arasında böyük ziddiyyətlər var. Çin və Hindistanı heç bir halda müttəfiq adlandırmaq olmaz. Braziliya ümumiyyətlə ayrı bir dünyadır - çox uzaqdadır və ona iqtisadi baxımdan baxsanız, bu dövlətin digər BRICS ölkələri ilə əlaqələri, ticarət dövriyyəsi tamamilə cüzidir. Eyni şeyi Cənubi Afrika Respublikası haqqında da demək olar.

Yəni təşkilatın özünün mənası aydın deyil.

Məlumdur ki, bu yaxınlarda Türkiyə də təşkilata üzv olmaq arzusunda olduğunu açıqladı. Amma işlər hələ bəyanatlardan uzağa getməyib.

Sual yaranır: Azərbaycanı bu birliyə kim sürükləyir? Düzünü desəm, bunu demək çətindir. Amma çox güman ki, bu, Rusiyanın təsirinin nəticəsidir. Çünki Rusiyanın BRICS ölkələri, xüsusən də Hindistan və Çinlə kifayət qədər sıx iqtisadi əlaqələri var. Amma Rusiyadan fərqli olaraq Azərbaycan üçün belə üzvlük ciddi mənfi nəticələr verə bilər. Moskvanın bu mənada itirəcəyi heç nə yoxdur, Rusiya Federasiyası faktiki olaraq Qərblə düşmən münasibətdədir. Azərbaycan isə hələ də indiki çətin geosiyasi vəziyyətdən çıxış yolu tapmağa çalışır. O, həmişə hamıdan uzaq durmağa, hamıya qarşı balanslı mövqe tutmağa çalışır. Amma son zamanlar Azərbaycanın Türkiyədən uzaqlaşması kimi mənfi proses müşahidə edirik. Bu kimin siyasətidir – Azərbaycanın, yoxsa Türkiyənin? Bəlkə mövqelərin uyğunsuzluğu problemidir? Demək çətindir. Amma bir şey dəqiqdir: Çinlə yaxınlaşma Azərbaycana yaxşı heç nə vəd etmir. Əgər Mərkəzi Asiya ölkələri Çinlə iqtisadi və siyasi baxımdan daha sıx əlaqələrə malik olduqları halda BRICS-ə qoşulmaqdan çəkinirlərsə, onda Azərbaycan orada nə itirib? Bu suala cavab tapmaq qətiyyən mümkün deyil. Bəlkə də bu, Qərbə bir mesajdır - məsələn, bizə münasibətinizi dəyişməsəniz, Çinlə yaxınlaşa bilərik. Amma bunun Qərbin Azərbaycanla bağlı siyasətinə təsir edəcəyini düşünmürəm. Siyasət isə son dərəcə sadədir. Burada iki məqam var: 1) Regionda Rusiyanın çox can atdığı hərbi eskalasiyanın qarşısını almaq, 2) Rusiyanın heç bir layihəsində, məsələn, Şimal-Cənub dəhlizində və s. iştirak etməmək. Və hər iki məqam Azərbaycanın maraqları ilə tamamilə üst-üstə düşür. Çünki Rusiyanın Azərbaycanı sövq etdiyi növbəti müharibə ölkəmiz də daxil olmaqla, bütün region üçün fəlakət olacaq. Özünü qəhrəman göstərməyə və yenə müharibə zamanı Zəngəzuru, bəlkə də İrəvanı alacağımızı düşünməyə ehtiyac yoxdur. Xeyr, bu olmayacaq. Bu utopiyadır. Siyasətə bu cür yanaşmırlar.

Qərb Bakıdan iqtisadi layihələrdə Rusiyaya yaxın olmamağı xahiş edir. Bu isə Azərbaycanın maraqlarına uyğundur, çünki Rusiyanın iştirak etdiyi və ya mühüm rol oynadığı istənilən layihə uğursuzluğa məhkumdur. Mən başa düşə bilmirəm ki, Azərbaycan niyə bu uğursuz layihələrdə iştirak etmək üçün qeydiyyatdan keçir?

Digər tərəfdən, biz həmişə deyirik ki, Hindistan Ermənistanı silahlandırır, ona dəstək verir. Bəs rəsmi Bakını bu ölkənin əsas rollardan birini oynadığı layihəyə qoşulmağa hansı məntiq sövq edir? Hindistana BRICS çərçivəsində təsir etmək? Bağışlayın, amma Azərbaycanın belə böyük bir dövlətə təsir etmək üçün gücü yoxdur. Üstəlik, Hindistanın bütün vasitələrlə Rusiyadan uzaq durmağa çalışır. Ən azından, onu məsafədə saxlayır.

Hesab edirəm ki, BRICS-ə qoşulmaq Azərbaycan üçün böyük səhv olardı. Bunun ölkəmiz üçün ciddi, bəlkə də düzəlməz fəsadları olardı. Və ümid edirəm ki, bu baş verməyəcək.

Digər tərəfdən, ola bilsin ki, Bakı BRICS-i sadəcə formal təşkilat hesab edir və düşünür ki, ora qoşulsaq və hər iki tərəfdən dividentlərimiz olacaq. Amma düşünürəm ki, belə bir mexanizm işləməyəcək və Azərbaycan belə əməkdaşlıqdan yaxşı heç nə əldə etməyəcək”, - Oruclu əmindir.

Rauf Orucov