İran-Azərbaycan sərhədində, Araz çayı üzərində hidroqovşağın ötən həftəki açılış mərasimində Prezident Əliyev nitq söylədi. Təbii ki, yalnız hidroqovşağın əhəmiyyətindən, Azərbaycan-İran əlaqələrindən danışmadı. Mütləq qaydada Ermənistanla münasibətlərimizə də toxundu. Azərbaycanın 2020-ci ildə öz ərazi bütövlüyünü, 2023-cü ildə dövlət suverenliyini tam bərpa etdiyini xatırlatdı və əlavə etdi:

“İndi isə Ermənistanla Azərbaycan arasında sərhədlərin müəyyən edilməsi prosesi gedir. Biz bu prosesin ilkin müsbət nəticələrini görürük və sərhədimizin şimal hissəsində artıq delimitasiya və demarkasiya başlanmışdır. Hesab edirəm ki, bu, ümidverici hadisədir. Çünki bu, ümid verir ki, nəhayət, uzun fasilədən sonra Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh sazişi imzalana bilər”. 

Sülh ümidlərinin önə çəkilməsi prosesin yeni mərhələdə olduğunun göstəricisidir. Prezident İlham Əliyevin nitqində bu cür ifadələrə hələ də az-az rast gəlinir, amma getdikcə artır. Bəli, dəfələrlə Azərbaycanın sülhsevər mövqeyi, təşəbbüsləri və təklifləri barədə danışılıb. Lakin artıq birgə atılan addımların “sülh üçün ümidverici hadisə” adlandırılması yenidir və 2023-cü ilin dekabrından eşidilməyə başlayıb. Deməli, proses tərəfləri ümumən qane edən istiqamətdə gedir. 

Müharibə dövrü başqa ritorika tələb edirdi. Tərəflərin silah cəbbəxanası kimi, söz arsenalı və diplomatiya imkanları da bu hərbi qarşıdurma vəziyyətinə uyğunlaşır, onun məntiqi ilə formalaşırdı. Təbii ki, tərəflərin hər biri qalib gəlməyə çalışır və belə vəziyyətdə bunun üçün digərindən daha sərt, daha inamlı və psixoloji baxımdan daha dayanıqlı ritorika seçməyə çalışır.

Sülhün isə öz dili var. Bu, həmin nadir vəziyyətlərdəndir ki, qələbə hər iki tərəf prosesdən fayda görəndə əldə olunmuş sayılır. Doğrudur, bütövlükdə “qələbə” anlayışı real hərbi üstünlüyü əldə etmiş dövlətlə döyüş meydanında üstələnmiş tərəf üçün yenə də eyni məna kəsb etmir. Amma nəticə zor tətbiqi və müharibə deyil, qarşılıqlı razılıq və sülhün əldə olunmasıdırsa, bu hal tamam başqa ritorika tələb edir.

44 günlük müharibədən və birgünlük antiterror əməliyyatından sonra Azərbaycan hərbi üstünlüyü əldə etdi, ancaq bu, qanuni sərhədlərin dəyişdirilməsi və işğal hesabına olmadı. Əksinə, dəyişdirilmiş sərhədlər bərpa olundu, işğala və separatizmə son qoyuldu. Növbəti mərhələ diplomatiyadır. Bakının ilk dövrlərdə sərt görünən diplomatik ritorikası getdikcə daha adaptiv tərz qazanır. 

Qarşı tərəfdən də oxşar bəyanatlar eşidilir. Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyan jurnalistlərlə söhbətində deyib ki, delimitasiya və demarkasiya komissiyalarının iclaslarında tərəflərin ritorikası anlaşma və əməkdaşlıq xarakterlidir. Hətta özünün azərbaycanlı həmkarı (Azərbaycan Milli Məclisinin sədri) ilə görüşü haqqında belə deyib: “Mən öz həmkarımla görüşəndə elə təəssürat yaranır ki, sanki çoxdan gözlənilən, dostcanlı bir görüşdür”.

Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev yuxarıda xatırlatdığımız çıxışının başqa bir yerində 30 illik işğalın səbəblərini xatırlatmaqla, qarşıdakı dövr üçün sülh prioritetlərini dilə gətirir: “Ermənistan səhv addım atmamalıdır. Regional məsələlər region ölkələrinin bilavasitə iştirakı və iradəsi ilə həll olunmalıdır. Ermənistan uzun illər ərzində buradan uzaqlarda yerləşən ölkələrin himayəsinə, dəstəyinə bel bağlamışdır. Nəticə nə oldu? Nəticə onlar üçün o qədər də ürəkaçan olmamışdır... Bölgə dövlətləri güclü dövlətlərdir, müstəqil siyasət aparan dövlətlərdir... Ümid edirəm ki, Ermənistan düzgün siyasət apararaq regional əməkdaşlığa ziyan yox, töhfə verəcəkdir”.

“Düzgün siyasət” ifadəsinin təyinatı burada üzə çıxır - işğalın iştirakçıları və himayəçiləri regional sülhə və sabitliyə nə qədər zərər vurmuşdularsa, sülhün də  qurucuları və “himayəçiləri” eyni rolu oynaya bilərlər.

Burada bircə şeyi əlavə etmək qalır: DİL təkcə ünsiyyət deyil, həm də siyasət vasitəsi, o cümlədən onun “düzgünlüyünün” göstəricisidir. Həm mənfi, həm müsbət proseslərin güclü katalizatorudur. 

Pressklub.az