Cənubi Qafqazın problemləri ilə maraqlanan hər kəs bilir ki, hazırda regionun iki paytaxtında - Tbilisi və İrəvanda çox həyəcanlı vəziyyət yaşanır. Çoxları belə düşünür ki, adları çəkilən paytaxtları ağuşuna alan mitinqlər kənardan idarə olunur – kiməsə bulanıq suda balıq tutmaq üçün bu ölkələrdə qeyri-sabitlik və qarışıqlıq lazımdır. Bu, bəlkə də belədir. 

Bu günlərdə Türkiyədən də önəmli xəbər gəldi - prezident Ərdoğan təcili olaraq Ədliyyə Nazirliyinin və kəşfiyyatın rəhbərlərini yanına çağıraraq, onlara ölkədə hazırlanan dövlət çevriliş planı ilə bağlı xəbər verib. Məlumatlar var ki, hər şey 2016-cı ildə Türkiyədə baş vermiş dövlət çevriliş cəhdinin təkrarlanmasına doğru gedir.

Bir sözlə, Azərbaycana ən yaxın ölkələrdə vəziyyət çox qarışıqdır. Və bütün bunların fonunda təbii sual yaranır: kiminsə ölkəmizlə bağlı belə planları ola bilərmi? Bunlar hansı qüvvələr ola bilər? Onlar Azərbaycanın daxilində narazılığı, qarşıdurmanı qızışdırmaq üçün hansı vasitələrdən istifadə edə bilərlər? Burada hansı ehtimallar var və belə regional qeyri-sabitliyin yaradılmasının son məqsədi nə ola bilər?

Beynəlxalq məsələlər üzrə ekspert, Cənubi Qafqaz Politoloqlar Klubunun rəhbəri İlqar Vəlizadə fikirlərini Pressklub.az-la bölüşüb.

Vəlizadə düşünür ki, belə planlar həmişə var və onların həyata keçirilməsinin mümkünlüyünü heç kim inkar etmir. “Azərbaycan prezidenti dəfələrlə deyib ki, ölkə rəhbərliyinin dəyişdirilməsi planları var və inauqurasiya mərasimində də buna toxundu. Yəni, heç kim bu ehtimalın olması ilə bağlı vəziyyəti ört-basdır etməyə çalışmır. Qonşu ölkələrdə baş verən hadisələr də onu göstərir ki, həmişə xarici maraqlar var və olacaq. Söhbət ölkədəki siyasi sistemin, mühitin nə dərəcədə dayanıqlı olması, bu cür dəyişikliklərə nə dərəcədə müqavimət göstərə bilməsindədir.

Biz görürük ki, əvvəlki illərdə və aylarda Azərbaycanda belə ssenarilərin həyata keçirilməsinin qarşısının alınması istiqamətində xüsusilə aktiv iş aparılıb. Belə ssenarilər üçün müxtəlif məsələlər - sosial problemlər, dövlətlərarası münasibətlərdə bəzi ziddiyyətlərin olmasından istifadə olunur. Azərbaycanda dəfələrlə belə iddialar yaymağa cəhd ediblər ki, ölkəmiz Rusiyanın xəyali “SSRİ 2.0” yaratmaq planlarının bir hissəsidir və sülhməramlı kontingentin yeridilməsi Rusiya Federasiyasının Azərbaycanda öz hərbi-siyasi mövcudluğunu gücləndirdiyini göstərir. Guya ki, gələcəkdə bu kontingent tam miqyaslı hərbi bazaya çevrilə bilər və ümumiyyətlə, ölkəmiz Rusiyanın öz sərhədlərinin perimetri boyunca yaratmağa çalışdığı hərbi-siyasi məkanın, ekosferin ayrılmaz hissəsinə çevriləcək. Belə iddialar ortaya atılırdı və ictimaiyyətdə narazılığa səbəb olurdu. Təcrübə isə göstərdi ki, bunlar hamısı yalandır, siyasi spekulyasiyadır”, - Vəlizadə hesab edir. O deyir ki, son hadisələr bunu əyani şəkildə sübut edir.

“Lakin Azərbaycanda və digər ölkələrdə dağıdıcı ssenarilər həyata keçirməyə çalışan siyasi texnoloqların fantaziyaları çərçivələnmir və buna görə də onların yaxın gələcəkdə ölkə daxilində vəziyyəti qızışdırmaq üçün yeni iddialar ortaya atacağını istisna etmək olmaz. 

Bunlar hansı qüvvələr ola bilər? Fərqli qüvvələr! Xüsusilə, Ermənistandakı vəziyyətə nəzər salsaq görərik ki, erməni kilsəsinin arxasında ənənəvi olaraq Qarabağda separatizmi dəstəkləyən, Azərbaycanla Ermənistan arasında münaqişə vasitəsilə regionda gərginliyin səviyyəsini qoruyub saxlayan bəzi xarici qüvvələr dura bilər. Bu qüvvələr təkcə Rusiyada deyil. Bunlar özlərini açıq şəkildə biruzə verən nüfuzlu siyasi elitalardır ki, Fransada, Avropanın bir sıra paytaxtlarında, ABŞ-da da var. Revanş tərəfdarlarını dəstəkləyən o siyasi dairələr həmişə olub, bu gün də var. Qətiyyən düşünmürəm ki, erməni siyasi cəmiyyətinin radikal hissəsi, Fransa və ABŞ-da yaşayan erməni lobbisi Bakı ilə İrəvan arasında münasibətlərin normallaşması prosesini alqışlayır. Onlar sərhədin davam edən delimitasiyası və demarkasiyasına müsbət yanaşmırlar, regionda kommunikasiyaların açılmasının əleyhinədirlər. Yəni, Qarabağ klanını və separatçıları dəstəkləyən qüvvələr təkcə Rusiya Federasiyasında deyil. Onlar özlərini göstərir və etirazları dəstəkləyirlər”, - Vəlizadə bildirib. Politoloq dəqiqləşdirib ki, bu, xarici təsirə aid olanlarla bağlıdır.

“Gürcüstan haqqında danışanda isə bu proseslər orada tamamilə açıq şəkildə baş verir. Bir neçə dövlətin xarici işlər nazirləri dəvətsiz ölkəyə səfər edir, bütün diplomatik normaları, protokolları, konvensiyaları pozaraq hökumət əleyhinə mitinqdə iştirak edir və bütün zəruri prosedurlara uyğun olaraq qəbul edilən qanunun ləğvini tələb edirlər.  Üç oxunuşda, qızğın müzakirələrlə, daxili siyasi münaqişələrlə, lakin Gürcüstanın siyasi sistemi çərçivəsində qəbul edilmiş qanunun ləğv edilməsini. Bu onu deməyə əsas verir ki, bəzi hallarda xarici dairələr öz addımlarından ümumiyyətlə utanmırlar və öz qaydalarını diktə edirlər. Bəli, aydındır ki, Gürcüstanda onların maraqlarına cavab verməyən siyasi sistem yaranıb. Amma “burada baş verənlər mənim xoşuma gəlmir və siz mənim tələblərimə uyğunlaşmalısınız” kimi kobud müdaxilə ümumiyyətlə siyasi və hüquqi nonsensdir”, - deyə ekspert təəccüblənir.

Türkiyəyə gəldikdə, orada da daxili siyasi vəziyyətdən sui-istifadə etməyə çalışırlar. “Niyə xarici qüvvələr orada indi fəallaşıblar? Başa düşüləndir. Çünki kimsə Türkiyədə hakimiyyətin zəiflədiyini hesab edir. Xüsusən də bələdiyyə seçkilərində hökumətyönümlü koalisiyanın zəif nəticələr göstərməsindən sonra. Görünür, kimsə bunun hərəkətə keçmək üçün bir siqnal olduğu qərarına gəlib və yenidən öz ssenarilərini həyata keçirməyə başlayıb.

Kim ola bilər? Türkiyə hakimiyyəti birbaşa Fətullah Gülən, FETÖ-dən danışır. Gülən, FETÖ-nün düşüncə mərkəzi harada yerləşir? Pensilvaniyada. ABŞ-ın baş verənlərdə nə dərəcədə birbaşa iştirak etdiyini ancaq təxmin edə bilərik. Ən azından Türkiyə rəsmiləri bununla bağlı heç bir rəsmi açıqlama verməyiblər. Amma bəzən bütün bu hərəkətlər özü müəyyən nəticələrə gətirib çıxarır.

Ona görə də hesab edirəm ki, bu cür risklərin qarşısını səmərəli şəkildə almaq üçün ölkələrimiz güclü daxili təhlükəsizlik sisteminə malik olmalıdır - söhbət təkcə hüquq-mühafizə orqanlarının işindən deyil, həm də vətəndaşların yüksək şüurluluğundan gedir. İnsanlar başa düşməlidirlər ki, xarici qüvvələr və onların ölkələrimizdəki siyasi vəziyyəti dəyişmək cəhdləri cəmiyyətimizi sosial baxımdan daha inkişaf etmiş və firavan etmək məqsədi güdmür. Onların öz geosiyasi məqsədləri var. Sadə azərbaycanlının yaxşı yaşayıb-yaşamayacağı onların strategiyalarının həyata keçirilməsində onuncu məsələdir. Onlar üçün ən önəmlisi odur ki, burada onların istəklərini yerinə yetirəcək itaətkar bir hökumət olmalıdır”, - deyə Vəlizadə yekunlaşdırıb.

Rauf Orucov