İranlı deputat Fədahüseyn Maleki Rusiyanın İrana qarşı “ziddiyyətli siyasət” yürütdüyündən şikayətlənib. O, bunu Moskvanın erməni keçid-buraxılış məntəqələri olmadan Azərbaycanın əsas ərazisini Naxçıvanla birləşdirməyə hesablanmış Zəngəzur dəhlizinin yaradılması ideyasını dəstəkləməsi ilə əlaqələndirib. 

İran parlamentinin milli təhlükəsizlik və xarici siyasət komissiyasının üzvü Fədahüseyn Məleki “Tasnim” xəbər agentliyinə müsahibəsində deyib ki, İran Moskvanın Tehranla münasibətlərdə paradoksal davranışlardan əl çəkəcəyini gözləyir.

“İran diplomatiyası Rusiya prezidentinin Zəngəzur dəhlizinə dəstək verən son mövqeyinə qəti cavab verəcək”, - deyən deputat əlavə edib ki, İranın milli maraqları keçiləsi mümkün olmayan qırmızı xətdir.

Maleki Rusiyanın regional məsələlərdə ikili standartlarını və Zəngəzur dəhlizini yaratmaq istəyini “arxadan zərbə” adlandırıb və bunun İran tərəfindən qəbul edilməsinin qətiyyən mümkün olmadığını bildirib.

İranın “regional təhlükəsizliyin yaradılmasında danılmaz rolunu” və “İranın iştirakı olmadan qonşu ölkələr arasında danışıqların kövrəkliyini” vurğulayan deputat bildirib ki, bu məsələ marginallaşdırılarsa və ya sərhədlərə təhdid olarsa, Tehran “həlledici cavab” nümayiş etdirəcək.

Maleki deyib ki, Rusiya Fars körfəzindəki üç ada ilə bağlı tutduğu mövqedən sonra İrandan sərt cavab alıb, lakin Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı eyni davranışı təkrarlayır. İran rəsmiləri beynəlxalq sərhədlərdə və ya regional geosiyasətdə istənilən dəyişikliyə qarşı dəfələrlə çıxış ediblər.

Açığı, deputat Malekinin Ermənistanın Sünik (Zəngəzur) ərazisindən keçməklə Naxçıvanı Azərbaycanın əsas ərazisi ilə bağlayacaq nəqliyyat kommunikasiyasının “İran üçün konkret hansı təhlükələr yaranacaq” deyəndə nəyi nəzərdə tutduğu anlaşılmır. Qeyd edək ki, İran rəsmiləri və müxtəlif səviyyələrdən olan deputatlar İkinci Qarabağ müharibəsi başa çatandan dərhal sonra Araz çayının şimal sahili, yəni İran-Ermənistan sərhədi boyunca Zəngəzur dəhlizinin açılmasının yolverilməzliyindən danışmağa başlayıblar. Amma bu zaman onlardan heç biri İranın niyə buna qarşı olduğunu bir dəfə də olsun aydın şəkildə izah etməyib. Bundan əlavə, unutmayaq ki, hazırda Arazın cənub sahili boyunca, yəni İran ərazisindən keçməklə alternativ Zəngəzur dəhlizi (dəmir yolu və avtomobil yolu) tikilir. Maraqlıdır, Tehran bu yolları “arxadan zərbə” və ya “qırmızı xətlərin” keçilməsi hesab etmir? Azərbaycan niyə İran ərazisindən öz eksklavına yol aça bilir, amma Ermənistan ərazisindən qətiyyən olmaz? Bəs İrəvan Bakı ilə Zəngəzur dəhlizinin bərpası barədə razılığa gəlsə və hələ sovet dövründə fəaliyyət göstərən avtomobil və dəmir yolu marşrutları yenidən qurulsa? İran bundan sonra nə edəcək? Ermənistan və Azərbaycana hücum edəcək? Tehranın narazılığını necə başa düşmək olar?

Hankuk Xarici Araşdırmalar Universitetinin (Cənubi Koreya) professoru, politoloq Rövşən İbrahimov Pressklub.az-a açıqlamasında bu barədə danışıb.

O, qeyd edir ki, prinsipcə İranın davranışında praqmatizm və məntiq azdır. “Və əgər iranlılar Zəngəzur dəhlizinin əleyhinədirlərsə, o zaman unutmamalıyıq ki, bu, Azərbaycan üçün də o qədər də böyük əhəmiyyət kəsb etmir. Dəhliz olmayacaq, olmasın” – professor deyir.

O, eyni zamanda bildirir ki, hazırda İran Azərbaycanla deyil, Rusiya ilə qarşıdurma vəziyyətindədir. “Çünki Zəngəzur dəhlizi Azərbaycandan daha çox Rusiyaya lazımdır.

Bu aspektdə qeyd etmək lazımdır ki, 44 günlük müharibədən, eləcə də Ukrayna müharibənin başlamasından sonra İran Rusiyanın Cənubi Qafqazda mövcudluğunun və dominant mövqeyinin zəiflədiyini açıq şəkildə hiss edir. Amma müqəddəs yer heç vaxt boş qalmır və iranlılar bu boşluğu doldurmağa çalışırlar. Bu cür sərt tonda danışan Tehranın reaksiyası məhz buna əsaslanır”, - politoloq düşünür.

O, bu zaman xatırladır ki, biz Sünikdən keçən dəhlizin onların “qırmızı xətti” olduğunu dəfələrlə eşitmişik və təbii olaraq sual yaranır - bu qırmızı xətt keçilərsə nə baş verəcək? “İran nə edəcək? Rusiyaya müharibə elan edəcək? Əlbəttə yox. Bu, sadəcə gözəl söz xatirinə deyilir. Əgər Ermənistan Zəngəzur dəhlizinin öz ərazisində fəaliyyət göstərməsi ilə bağlı Azərbaycanla razılaşarsa, o zaman belə çıxır ki, İran Ermənistana qarşı, onun bir dövlət kimi suverenliyinə və hüquqlarına qarşı hərəkət edəcək? Bu, tamamilə paradoksal vəziyyət olacaq”, - İbrahimov təəccüblənir.

Rauf Orucov