Ermənistanda klisənin himayəsi altında başlayan anti-hökumət aksiyaları zəifləsə də, davam edir. İrəvandan yayılan foto videolarda etiraza qoşulanların sayında ciddi azalma müşahidə edilsə də, aksiyaların tədricən dinc, sivil məcradan çıxdığı da aydın görünür. 

“Tavuş” hərəkatının rəhbəri, arxiyepiskop Qalstanyan, onun müxalifətdən olan məsləhətçiləri ictimai dəstəyin zəifləməsini radikal addımlar hesabına gizlətməyə, anti-hakimiyyət çıxışlarının Ermənistanın gündəmindəki yerini qorumağa çalışırlar. Hökumətin reaksiyası adekvatdır, polisə qarşı güc tətbiq etməyə çalışanlar dərhal həbs edilir, hazırda həbsdə olanların sayı yüzlərlədir. Baş nazir Nikol Paşinyan, onun komanda üzvləri isə siyasi gündəmi başqa “vacib” hadisələrlə doldurmağa, beləliklə, etirazların marginallaşmasına çalışırlar. 

Etirazların fonunda, gözləntilərin əksinə, Ermənistan hakimiyyəti Azərbaycanla sərhədlərin delimitasiyası və sülh sazişinin imzalanması məsələsini arxa plana keçirməyib, hazırda bu barədə açıqlamalar daha çox səsləndirilir. Bir neçə gün əvvəl N.Paşinyan bildirdi ki, Azərbaycanla istənilən zaman sülh sazişini imzalamağa hazırdır. Xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan isə sülhü tezləşdirəcək ən vacib məsələdən danışıb.  

Nazir parlamentin iclasında bildirib ki, Ermənistan və Azərbaycan arasında uzunmüddətli sülhün bərqərar olması üçün hüquqi problem ola bilməz. 

"Bizim və ya onların (Azərbaycanın – red.) konstitusiyasının dəyişdirilməsi məsələsi Ermənistan-Azərbaycan danışıqlarının gündəliyinə daxil deyil", - nazir bildirib. XİN rəhbəri vurğulayıb ki, konstitusiyanın dəyişdirilməsi məsələsi Ermənistan hökumətinin daxili qərarıdır.

Mirzoyan bununla yanvarın 19-da Baş nazir Nikol Paşinyanın Ermənistanda yeni konstitusiyanın qəbul olunması barədə təklifini yenidən gündəmə gətirib. “Bizim Ermənistan Respublikasını yeni geosiyasi və regional şəraitdə daha rəqabət qabiliyyətli və həyat qabiliyyətli edən konstitusiyamız olmalıdır", - Baş nazir bildirmişdi.

Rəsmi Bakı sülh sazişinin imzalanmasında əsas şərtlərdən birinin Ermənistan qanunvericiliyində Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının çıxarılması olduğunu bəyan edib. Qeyd edək ki, Ermənistan Konstitusiyasının preambulasında Müstəqillik Bəyannaməsinə istinad edilir, sözügedən Bəyannamədə isə ləğv olunmuş “artsax”ın Ermənistana yenidən birləşməsindən bəhs edilir.

Görünür, Paşinyan hökuməti etirazların səngiməsini gözləmək niyyətində deyil, yaxın zamanlarda konstitusiya islahatı paketi parlamentin müzakirəsinə təqdim oluna bilər. 

Bu arada, Azərbaycan və Ermənistan arasında sülhün vacibliyi ilə bağlı dünyadan gələn çağırışlar da intensivləşib. Maraqlı məqamlardan biri odur ki, bu barədə daha çox Türkiyə siyasi rəhbərliyinin çıxışlarında, yaxud Ankara təmsilçilərinin Qərb diplomatları ilə təmaslarında danışılır.  

Məsələn, mayın 30-da Türkiyə lideri R.T.Ərdoğan İzmir şəhərində “EFES - 2024” çoxmillətli təliminin "Yüksək Səviyyəli Müşahidəçi Günü"ndə çıxışında bildirib ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında hazırkı sülh fürsəti qaçırılmamalıdır. O, qeyd edib ki, Ermənistan xarici güc və diasporun əsarətindən qurtulduğu halda, Azərbaycanla sülhə daha yaxın olacaq: “Qarabağın 30 illik işğaldan sonra azad edilməsi bölgədə tarixi fürsət pəncərəsi açıb və bu fürsətdən istifadə etmək lazımdır. Erməni xalqı gələcəyini xaricdə "qəzəl" oxuyanlarda deyil, əsrlərdir birlikdə yaşadığı qonşularında görməli, anlamalı və lazım olanı cəsarətlə etməlidir”.

Mayın 31-də isə Praqada NATO xarici işlər nazirlərinin qeyri-rəsmi görüşü çərçivəsində ABŞ Dövlət katibi Entoni Blinken və Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan Qafqaz regionunda sülh və sabitliyi dəstəkləmək imkanlarını müzakirə ediblər.

İyunun 2-də ABŞ və Türkiyə prezidentlərinin milli təhlükəsizlik müşavirləri Ceyk Sallivan və Akif Çağatay Kılıç telefonla danışıblar. Əsas mövzulardan biri Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh sazişi olub. Onlar Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh sazişinin əhəmiyyətini vurğulayıblar.

ABŞ prezidenti Co Baydenin dünən Bakıda start götürən 29-cu Beynəlxalq Xəzər Neft və Qaz - “Caspian Oil&Gas” və 12-ci Xəzər Beynəlxalq Energetika və Yaşıl Enerji - “Caspian Power” sərgilərinin açılış mərasiminin iştirakçılarına ünvanladığı məktubda da sülh mövzusuna yer ayrılıb. Baydenin müraciətində qeyd olunub ki, regional sabitlik və qarşılıqlı əlaqə ABŞ üçün prioritetdir: 

"Uzunmüddətli sülh sazişi illərlə davam edən münaqişələrə son qoyacaq, Cənubi Qafqazı dəyişdirəcək. Azərbaycanın regiondakı rolunu əsaslı şəkildə dəyişəcək. ABŞ bu cəhdi dəstəkləməyə hazırdır. Biz gələcək nəsillərə borcluyuq ki, sülh və firavanlıq bizim başlıca prinsiplərimiz olaraq qalsın”.

Beləliklə, Qərbin regionda əsas prioritetlərindən biri Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh sazişinin imzalanmasıdır. Şübhəsiz, Ermənistanla qapalı və açıq danışıqlarda da əsas müzakirələr bu istiqamətdədir, Paşinyan hökuməti Qərb tərəfdaşlarının mövqeyini nəzərə almaya bilməz. Konstitusiya islahatlarına start verilməsi həm də Azərbaycanın mövqeyi ilə üst-üstə düşən beynəlxalq konsensusla bağlıdır, İrəvan sülh sazişini uzatdıqca, ona beynəlxalq dəstəyin azalması riskini nəzərə alır. 

Türkiyənin prosesdə fəallaşması hələ 2023-cü ilin ikinci yarısından başlayıb. Ankaranın Vaşinqton arasında münasibətlərin istiləşməsi Cənubi Qafqazda sülh və sabitlik mövzusunu ikitərəfli dialoq müstəvisinə gətirib. ABŞ Türkiyənin regionda güclənməsini Rusiya və İranın bölgəyə təsirlərinin tarazlaşdırılması üçün ən yaxşı imkan hesab edir. Paralel olaraq, Azərbaycan hökuməti ilə Qərb arasında yaranmış qarşılıqlı etimadsızlığı Türkiyənin sülh təşviqi kompensasiya edir. Belə demək mümkündürsə, Qərb yüksək səviyyəli Ankara-Bakı münasibətlərindən Ermənistanla sülh prosesinə təsir üçün istifadə etməyə çalışır. Türkiyə rəsmilərinin bu mövzuda tez-tez danışması da onun Qərblə işbirliyində olmasından xəbər verir. Yəni Ermənistanın konstruktiv mövqeyə yaxınlaşdırılması Qərbin, Azərbaycanın mövqeyinin yumşaldılması isə Türkiyənin üzərinə düşüb. 

Son zamanlar Rusiyadan gələn bəyanatlar da Cənubi Qafqazda Qərb-Türkiyə əməkdaşlığından narahatlığı göstərir. Yeni müdafiə naziri Andrey Belousov Almatıda keçirilən KTMT Müdafiə Nazirləri Şurasının iclasında çıxışı zamanı deyib ki, Ermənistan və Azərbaycana ziddiyyətlərin həll edilməsi üçün təntənəli şəkildə vasitəçilik xidmətləri təklif edilir. "Sülh sazişinin yalnız Qərb platformalarında və diktə altında imzalanması təklif olunur", - deyə Rusiyanın müdafiə naziri qeyd edib.

Onun sözlərinə görə, Vaşinqton və Brüsselin təhlükəsizlik və müdafiənin gücləndirilməsi bəhanəsi ilə Ermənistanı öz maraqları dairəsinə cəlb etmək planları xüsusi narahatlıq doğurur.

Turqut