Ukraynaya üçün 40 milyard dollar. Bu niyə vacibdir və Kiyev nə alacaq?
20 May 2022
ABŞ Senatı nəhayət cümə axşamı Ukraynaya 40 milyard dollarlıq görünməmiş yardım paketini təsdiqləyib. Bu məbləğin böyük hissəsi Rusiya qoşunlarını ölkədən çıxarmağa çalışan Ukrayna ordusunu silahla təmin etmək üçün istifadə olunacaq.
Yardım paketinin lehinə 86, əleyhinə isə 11 senator səs verib (onların hamısı respublikaçıdır). İndi qanun layihəsi imza üçün ABŞ Prezidenti Joe Biden-ə göndəriləcək. Onun yaxın bir neçə saat ərzində sənədi imzalaması gözlənilir ki, Ukraynaya yardım dərhal başlaya bilsin.
CNN televiziya şirkətinin məlumatına görə, Biden səfərdə olduğu üçün sənəd Cənubi Koreyanın paytaxtı Seuldakı Ağ Ev rəhbərinə təyyarə ilə çatdırılacaq.
Senatdakı Demokratik çoxluğun rəhbəri Chuck Schumer bildirib ki, ayrılan vəsait "yaşamaq üçün mübarizə aparan" Ukraynaya lazımdır. "Bu təcili qanunu qəbul etməklə, Senat indi Ukrayna xalqına yardımın yolda olduğunu, real yardımın, əhəmiyyətli yardımın köməyilə ukraynalıların qalib gələcəyini söyləyə bilər", - Schumer deyib.
Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski öz Twitter səhifəsində ABŞ-a köməyə görə təşəkkür edib: "Mən Senatın 2022-ci il Ukrayna üçün Əlavə Təsisat Qanununun təsdiqini alqışlayıram", - o yazıb, - "40 milyard dollar ABŞ-ın Ukraynada, Avropada və bütövlükdə dünyada sülh və təhlükəsizliyin bərpasına verdiyi əhəmiyyətli töhfədir".
Ukraynaya yardımın ayrılması haqqında qanun mayın 10-da Konqres tərəfindən qəbul edilib, lakin respublikaçı senator Rand Paulun sürətli təsdiq prosedurunu əngəlləməsindən sonra onun Senatda təsdiqlənməsi bir qədər ləngiyib. Demokratlar Partiyası ABŞ Parlamentinin hər iki palatasında çoxluğa sahib olsa da, Senatdan ekspress keçid üçün Senatın yekdil qərarı lazımdır.
Ukrayna hakimiyyəti, o cümlədən ABŞ Müdafiə Naziri və Dövlət Departamentinin rəhbəri təkidlə bildiriblər ki, Kiyevə silah göndərmək üçün lazım olan vəsait ayrılmalı olduğundan, vəsaitin ayrılması ilə bağlı qərar mümkün qədər tez verilməlidir. Qərar mayın 19-da çıxıb, bu səsvermə o deməkdir ki, qanun nəzərdə tutulan müddətdən əvvəl qəbul edilib.
Ayrılan vəsait nəyə sərf olunacaq?
Biden əvvəlcə Konqresdən Ukraynaya kömək üçün 33 milyard dollar istəyib, lakin müzakirələrdən sonra bu məbləğ artırılıb. Yardım paketinin əhəmiyyətli hissəsi Ukraynanı Rusiya ordusuna qarşı mübarizə aparmaq üçün lazım olan silahlarla təmin etməyə yönəldiləcək.
O cümlədən
- 6 milyard dollar müdafiə yardımına (təlim, avadanlıq və silahlanma);
- 8,7 milyard ABŞ-ın Ukraynaya göndərilən silah ehtiyatlarını artırmağa;
- Daha 3,9 milyard dollar ABŞ-ın Avropa Komandanlığına kömək üçün ayrılacaq.
- Amerikalı qanunvericilər qərara gəliblər ki, Prezident Biden Konqresin razılığı olmadan ABŞ-a 11 milyard dollar həcmində yardımı tez bir zamanda göndərə bilər.
- Paketə həmçinin Ukraynadakı müharibənin səbəb olduğu qlobal ərzaq böhranının həlli üçün 5 milyard dollar daxildir.
- Kiyevə 9 milyarda yaxın iqtisadi yardım və ukraynalı qaçqınları dəstəkləmək üçünsə təxminən 900 milyon vəsait nəzərdə tutulub.
Təsdiqlənmiş yekun qanun layihəsi əvvəllər ABŞ parlamenti tərəfindən qəbul edilmiş və mayın 9-da Biden tərəfindən imzalanmış Kredit-İcarə Aktı ilə birbaşa əlaqəli deyil. Bu sənəd silahların Ukraynaya ötürülməsi prosedurunu sadələşdirəcək, Amerika silahları Ukraynaya və digər Şərqi Avropa ölkələrinə icarəyə verilə bilər.
Lend-Lease prinsipi ilə 1941-ci ilin əvvəlində ABŞ öz müttəfiqlərinə belə şərtlərlə silah və bir çox digər həyati əhəmiyyətli mallar verib: əvvəlcə Böyük Britaniyaya, sonra isə SSRİ-yə.
Amerikalı qanunvericilər adətən bir-biri ilə razılaşmaq istəmirlər. Lakin Ukraynaya yardım partiyalararası birliyin nadir halına çevrilib.
Demokratlar və əksər respublikaçılar müharibə başlayandan bəri ən böyük paketlə müharibə edən Ukraynaya kömək etmək üçün birləşiblər. Bunu nəzərə alsaq, son iki ayda ABŞ-ın Kiyevə yardımının ümumi məbləği təxminən 54 milyard dollar təşkil edəcək.
Ancaq belə partiyalararası birlik tez bitə bilər. Ukrayna üçün paketə qarşı çıxan respublikaçılar, başqa ölkədə müharibə aparmağa kömək etmək üçün daimi böyük xərclərdən narahat olduqlarını söylədilər - xüsusən də amerikalıların özləri iqtisadiyyatda çətin dövrdən keçirdiyi bir vaxtda
Ukraynaya konkret olaraq nə göndəriləcək?
Ukrayna Rusiya ordusu tərəfindən artıq işğal olunmuş mövqelərə qarşı müdafiə və əks-hücum təşkil etmək üçün böyük ölçüdə Qərb silahlarına arxalanır.
Bu texnikanın köməyi ilə o Rusiya ordusunu Donbasdan, həmçinin Xarkov, Zaporojye və Xerson vilayətlərindən sıxışdırıb çıxara biləcək yeni birləşmələr yaratmağa ümid edir.
Amerika silahlarının Ukraynaya çatdırılması hələ işğaldan əvvəl başlamışdı, lakin müharibədən əvvəl və onun başlanğıcında Qərb ora əsasən piyada silahları - insan daşına bilən tank əleyhinə texnika, zenit-raket kompleksləri, eləcə də müxtəlif hərbi təchizatlar göndərdi.
Bu köməyə ilk növbədə döyüş sursatı, tibbi dəstlər, gecəgörmə cihazları daxil idi. Bu tədarüklər müharibənin əvvəlində Rusiyanın hücumunu gecikdirməyə kömək etdi.
İndi Ukraynada raket və top artilleriyasına, yüksək dəqiqlikli döyüş sursatlarına, zirehli texnika və zenit sistemlərinə, pilotsuz uçuş aparatlarına, gəmi əleyhinə raketlərə ehtiyac var. Bundan əlavə, ekspertlərin fikrincə, Ukrayna Hərbi Hava Qüvvələrinə döyüş təyyarələri və helikopterlər lazımdır.
Ukrayna Silahlı Qüvvələri ABŞ-dan Rusiya zirehli texnikası və təyyarələrinə qarşı effektivliyini sübut edən "Javelin" və "Stinger" tank əleyhinə raket kompleksləri alır. Bundan əlavə, Washington Kiyevə kamikadze dronları göndərir ki, o da tankları və piyadaların döyüş maşınlarını, eləcə də digər pilotsuz təyyarələri məhv etmək üçün istifadə edilə bilər.
İndiyə qədər ən əhəmiyyətlisi ABŞ-dan artıq cəbhədə istifadə olunan və ekspertlərin fikrincə, Ukrayna ordusuna ruslarla artilleriya duellərində qalib gəlməyə kömək edən 90 ədəd uzaqmənzilli M777 haubitsasının ABŞ-dan çatdırılması olub. Bundan əlavə, ABŞ Kiyevə 16 Mi-17 helikopteri göndərir - onlar əvvəlcə Əfqanıstan ordusu üçün nəzərdə tutulub, lakin Taliban hakimiyyətə gəldikdən sonra onların göndərilməsi dayandırılıb.
Cümə axşamı o da məlum olub ki, Biden Ukraynaya əlavə 100 milyon dollarlıq hərbi yardım göstərmək qərarına gəlib. ABŞ Prezidentinin bəyanatına görə, bu vəsait artilleriya, radarlar və "[Ukraynalıların] artıq döyüş meydanında çox səmərəli istifadə etdiyi digər avadanlıqların" tədarükü üçün istifadə olunacaq. Pentaqon izah edib ki, Kiyev daha 18 ədəd M777 155 mm-lik haubitsa və onların daşınması üçün eyni sayda taktiki maşın, həmçinin üç artilleriya əleyhinə radar və sahə avadanlığı alacaq.
Bundan əlavə, Pentaqonun mayın 10-da açıqladığı Ukrayna üçün silah siyahısına yüzlərlə zirehli texnika, lazerlə idarə olunan raket sistemləri, artilleriya əleyhinə radarlar və daha çox şey daxildir.
Ukrayna hakimiyyəti həmçinin təkid edir ki, onlara təcili olaraq müasir çoxillik raket sistemlərinə (xüsusən, 300 km-ə qədər uçuş məsafəsinə malik HIMARS) ehtiyac var. Bu kompleksin Pentaqona çatdırılmasının mümkünlüyü barədə soruşduqda onlar davam edən müzakirələrdən danışırlar. Bununla belə, cümə axşamı Amerikanın Politico nəşri yazıb ki, Ağ Ev hələ də Kiyevi bu cür uzaqmənzilli və güclü artilleriya ilə təmin etməkdən qorxur, Rusiya ərazisinə bu silahlarla zərbələr endiriləcəyi təqdirdə münaqişənin kəskinləşə biləcəyi riskinə girmək istəmir.
Washington "Harpoon" verəcəkmi?
Cümə axşamı Reuters xəbər agentliyi öz mənbələrinə istinadən xəbər verib ki, Ağ Ev Rusiyanın Qara dəniz blokadasını aradan qaldırmaq üçün istifadə oluna biləcək qabaqcıl gəmi əleyhinə raketləri Ukraynaya ötürməyə çalışır.
Üç ABŞ rəsmisi və ABŞ Konqresindəki iki mənbə bildirib ki, Washington Ukraynaya iki növ gəmi əleyhinə raketlərin ötürülməsini nəzərdən keçirir: Boeing-in Harpoon və Kongsberg və Raytheon Technologies NSM (Naval Strike Missile).
Aprel ayında Prezident Zelenski Portuqaliyadan 300 km-ə qədər uçuş məsafəsinə malik "Harpoon" raketlərini Ukraynaya ötürməyi xahiş etmişdi.
Eyni zamanda, Reuters-in qeyd etdiyi kimi, bir neçə problem Harpoon-ların Ukraynaya mümkün transferini ləngidir. Əsas odur ki, bunlar dəniz bazalı raketlərdir və onları sahildən atmaq texniki cəhətdən çətindir. Bununla belə, iki ABŞ rəsmisi jurnalistlərə bildirib ki, ABŞ mümkün həll yolları üzərində işləyir, o cümlədən qurğunun ABŞ gəmilərindən köçürülməsi.
Britaniya Müdafiə Nazirliyinin məlumatına görə, hazırda Qara dəniz ərazisindən Ukrayna limanlarının blokadasını dəstəkləyən Rusiya Hərbi Dəniz Qüvvələrinin 20-yə yaxın gəmisi var.
Hudson İnstitutunun dəniz eksperti Bryan Clark Reuters agentliyinə bildirib ki, 12-14 ədəd "Harpoon" raketi Rusiya gəmiləri üçün əhəmiyyətli təhlükə yaratmaq və Moskvanı blokadanı aradan qaldırmağa vadar etməyə kifayət edə bilər. "Putin müqavimət göstərsə, Ukrayna Rusiyanın ən böyük gəmilərini sıradan çıxara bilər, çünki onların Qara dənizdə gizlənməyə yeri yoxdur", - ekspert bildirib.
Aprel ayında Rusiya Qara Dəniz Donanmasının flaqmanı "Moskva" kreyseri Qara dənizdə batıb. Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin məlumatına görə, o, Ukraynanın Neptun raketləri ilə vurulub. Moskvada qəzanın səbəbinin "yanğın" olduğunu deyirlər, amma səbəbini dəqiqləşdirməyiblər.
Bununla belə, Pentaqonun sözçüsü John Kirby Harpoon-ların mümkün tədarükü ilə bağlı suala cavab olaraq deyib: "Mən hələ tədarük üçün təsdiqlənməmiş sistemlər haqqında fərziyyələr irəli sürməyəcəyəm. [Dəniz] blokadasına gəldikdə, bunun hansı iqtisadi nəticələrinin olduğunu anlayırıq."
