2022-ci il Azərbaycan bankları üçün düşərli olub. Kommersiya qurumları il ərzində gəlirlərini nə az, nə çox 50 faiz artırmağa nail olublar. Bu barədə Mərkəzi Bankın açıqladığı illik göstəricilərdə bildirilir.

Rəqəmlərə gəlincə, bank sektorunun qazancı keçən il 915 milyon manat təşkil edib. Bu da bir il əvvəl – 2021-ci ilin 609 milyon manatlıq göstəricisindən 307 milyon manat çoxdur.  Bankların ötən il ödədiyi mənfəət vergisi də artaraq 262 milyon manata çatıb.

Bəs 915 milyonluq gəlir banklar arasında necə bölüşdürülüb? Mərkəzi Bankının açıqladığı rəqəmlər göstərir ki, "Paşa Holdinq"ə daxil olan "Kapital Bank" liderdir. 2022-ci ildə bu bank 308 milyon manat gəlir əldə edib.

İkinci sırada isə səhmlərinin 60 faizə yaxını dövlətdə olan Azərbaycan Beynəlxalq Bankı dayanır. Bu kommersiya qurumu il ərzində 254 milyon manat mənfəət əldə edib. Üçüncü sıra yenə “Paşa Holdinq”ə  daxil olan "Paşa Bank"a məxsusdur. 2022-ci ildə bu bankın gəliri 150 milyon manata yaxın olub. Beləliklə, holdinqə məxsus banklar sektorun gəlirlərinin 50 faizinə sahib olub.

Dövlətə məxsus "AzərTürk Bank"-ın da mənfəəti kəskin artaraq, 2021-ci ildəki 546 min manatdan 11 milyon manata çatıb. Beynəlxalq Bankla birgə bu dövlət bankının toplam mənfəəti 265 milyon manat olub. Bu, sektorun toplam qazancının 29 faizidir. Beləcə, 2022-ci ildə Azərbaycanda bankların toplam mənfəətinin 79 faizi "Paşa Holdinq"ə və dövlətə, yerdə qalan 21 faizi digər 21 banka çatıb.

2022-ci ilin nəticələrinə görə, ölkədə aktivləri 2 milyard manatı keçən 4 bank var. Bunlar – ABB (14 milyard manat), «Paşa Bank» (8,5 milyard manat), «KapitalBank» (7,8 milyard manat) və «XalqBank» (2,7 milyard manat)dır. Bu siyahıda 2021-ci illə müqayisədə dəyişiklik olmayıb.

Beləliklə, Mərkəzi Bankın 2022-ci il göstəriciləri bank sektorunda hansı durumdan xəbər verir?

Bank sektoru üzrə mütəxəssis, hüquqşünas Əkrəm Həsənov “Pressklub.az”a bildirib ki, ötən il ümumilkdə bank sektoru üçün uğurlu il olub: “Ötən il bankların aktivlərində, mənfəətlərində, kredit portfellərində və depozitlərində artım müşahidə edilib. Lakin buna paralel olaraq bank sektorunda inhisarlaşma meylləri də güclənib. Yəni, sözügedən artımlar ilk beşlikdə qərarlaşan bir neçə bankın hesabına baş verib. Digər bankların hesabına daha az pay düşüb”.

Ekspert hesab edir ki, bu, bütövlükdə təhlükəli tendensiya hesab olunur. “Çünki inhisarlaşma birbaşa olaraq bank xidmətlərinin keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir. Məsələn, bank müştəriləri üçün şərtlər ağırlaşır, iri banklar müştərilərini razı sala bilmirlər və nəticədə xidmətin keyfiyyəti aşağı düşmüş olur”, - o qeyd edib.

Hüquqşünas bildirir ki, bu tendensiyanın qarşısını almaq üçün bank sektorunda rəqabət mühiti gücləndirilməlidir: “İlk növbədə bank sektoru genişlənməlidir. Digər tərəfdən, kredit təşkilatlarının səlahiyyətləri artırılmalıdır. Bu gün onlar yalnız kredit verə bilirlər. Məsələn, pul köçürə, hesaba vəsait yükləyə, valyuta mübadiləsi apara bilmirlər. Bu təşkilatlar bu cür əməliyyatları aparmalıdırlar ki, bazarda qismən də olsa rəqabət mühiti formalaşsın”.

Ə.Həsənov vurğulayır ki, hazırda bank sektorunda istehlak kreditlərinin miqdarı xeyli çoxdur. Onun sözlərinə görə, bura biznes krediti adı altında ticarət şəbəkələrinə verilən kreditlər də daxildir:

“Banklar tərəfindən ticarət şəbəkələrinə kredit verilir və nəticədə bu yolla əhalinin kreditləşməsinə yol açılır. Bu kreditlərin qaytarılmaması riski isə istehlak kreditinə ehtiva edilir. Sabah ticarət şəbəkəkəri bu krediti qaytarmayanda bunun ziyanını banklar çəkmiş olur”.

Turqut