Lavrovun Bakı səfəri: Danışıqlarda açıq və gizli məqamlar
24 İyun 2022
Rusiyanın Xarici işlər naziri Sergey Lavrov dünən axşam Bakıya gəlib və elə həmin gün Prezident İlham Əliyevlə görüşüb. Görüşdə bu il fevralın 22-də Rusiya və Azərbaycan arasında imzalanan Müttəfiqlik Qarşılıqlı Fəaliyyəti haqqında Bəyannamənin icrası və Azərbaycanla Ermənistan arasında gedən sülh danışıqları müzakirə edilib.
Prezident bildirib ki, Azərbaycan regionda kommunikasiyaların açılması və Azərbaycan yüklərinin və vətəndaşlarının Naxçıvana maneəsiz çıxışı üçün üçtərəfli komissiyanın işinin real nəticə verəcəyinə ümid edir. “Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan baş nazirlərinin müavinlərinin sədrlik etdiyi üçtərəfli işçi qrupunun işinin intensivləşdiyini qeyd etmək istərdim. Ümid edirik ki, Ermənistan tərəfinin qanuni öhdəliyi olan kommunikasiyaların açılması və Azərbaycan yüklərinin və vətəndaşlarının Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə əlaqə saxlamaq üçün maneəsiz çıxışının təmin edilməsi kontekstində 2020-ci ilin noyabr bəyanatının icrası istiqamətində əməli addımlar atılacaq. Amma təəssüflər olsun ki, İkinci Qarabağ müharibəsinin başa çatmasından il yarımdan çox vaxt keçsə də, bəyannamənin bu bəndi hələ də yerinə yetirilməyib”, - deyə Əliyev bildirib.
Dövlət başçısı daha sonra Bakının sülh müqaviləsi üzərində işə başlamaq təklifinin indiyədək cavabsız qalmasından təəssüfləndiyini bildirib.
“Əminəm ki, bizim göstərdiyimiz səylər Ermənistan tərəfi tərəfindən də müsbət qarşılanacaq və uzunmüddətli qarşıdurmaya son qoyulacaq. Sülh müqaviləsi üzərində işə başlamaq təklifimiz indiyədək cavabsız qalıb, lakin biz hələ də bu təklifin müsbət qarşılanacağına ümid edirik. Biz Qafqazda davamlı sülhün bərqərar olunmasında Rusiya Federasiyasının fəal səylərinə də ümid edirik”, - deyə ölkə başçısı bildirib.
Sergey Lavrov isə deyib ki, kommunikasiyaların açılması üzrə üçtərəfli işçi qrupun işində müəyyən irəliləyiş var. “Biz Ermənistan tərəfi ilə razılaşdırılmalı olan məsələləri müzakirə edirik. Süni maneələr yaratmamaq üçün avtomobillərin hərəkətinin ən rahat şəkildə təşkili problemini necə həll etmək barədə ümumi anlayışımız var. Nəticə əldə olunana qədər Rusiya bu işə kömək edəcək. Ümid edirəm ki, bu, tezliklə baş verəcək. Rusiya Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası üzrə komissiyalara məsləhət xidmətləri göstərməyə hazırdır. Bununla bağlı konkret təkliflər var. Onları sizinlə müzakirə etməkdən şad olaram”, - Lavrov bildirib.
Daha sonra Rusiya Xarici işlər naziri qeyd edib ki, Ermənistan tərəfi Azərbaycanın təklif etdiyi gələcək sülh müqaviləsinin müddəalarını müzakirə etməyə hazırdır: “Biz baş nazir Paşinyanın bu mövzuda danışıqlara hazır olduğunu eşitdik. Biz Azərbaycan və Ermənistanın razılığı ilə yardım göstərməyə hazırıq”.
S.Lavrov bu gün isə Xarici İşlər Nazirliyinə gəlib. Burada onun nazir Ceyhun Bayramov tərəfdən "adi" qarşılanması diqqət çəkib. Görüşdən sonra nazirlər mətbuat üçün brifinq keçiriblər.
C.Bayramov Azərbaycan və Rusiya arasında münasibətləri qarşılıqlı fayda kəsb edən əməkdaşlıq nümunəsi adlandırıb. O vurğulayıb ki, bu gün, iyunun 24-də iki ölkə arasında daha bir sənəd - beynəlxalq informasiya təhlükəsizliyi sahəsində qarşılıqlı fəaliyyət haqqında saziş imzalanıb. Nazir Azərbaycanın Ermənistanla münasibətlərinə də toxunub: "Ermənistanla münasibətləri normallaşdırmaq üçün bütün üçtərəfli bəyanatları yerinə yetirmək lazımdır. Azərbaycan üçün prioritet işğaldan azad edilmiş ərazilərin bərpasıdır. Yaxın gələcəkdə biz məcburi köçkünlərin işğaldan azad edilmiş ərazilərə qayıtmasının şahidi olacağıq".
Nazir qeyd edib ki, Şərqi Zəngəzur regionundakı sənaye parkında Azərbaycan-Rusiya birgə mərkəzi yaradılıb.
S.Lavrov isə deyib ki, Azərbaycanın rus dili və mədəniyyətinə nümunəvi münasibəti Rusiyada yüksək qiymətləndirilir.
Rusiya XİN rəhbəri qeyd edib ki, ATƏT-in Minsk qrupu fəaliyyətini dayandırıb. O, bunun ABŞ və Fransanın təşəbbüsü ilə baş verdiyini bildirib: "Lakin əlbəttə ki, biz postmünaqişə nizamlanması prosesini müzakirə etdik. Bu prosesin bazası Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin üçtərəfli bəyanatlarıdır".
O, Cənubi Qafqaz regionunda bütün kommunikasiyaların və iqtisadi əlaqələrin açılması ilə bağlı üçtərəfli İşçi Qrupun işindən məmnunluq ifadə edib: "Son təmaslar dəmiryol və avtomobil yolu marşrutu ilə bağlı tərəflərin mövqelərinin əhəmiyyətli dərəcədə yaxınlaşmasına imkan verib".
S.Lavrovun Azərbaycana səfərini Pressklub.az-a şərh edən politoloq Fərhad Məmmədov bildirib ki, onun diqqətini danışıqlarda rusiyalı nazirin "Dağlıq Qarabağ" deyil, "Qarabağ" termini işlətməsi çəkib:
"Bu, Avropa İttifaqının (Aİ) bəyanatında əks olunan terminologiyanın davam etdirilməsi baxımından vacibdir. Görünür, Aİ-nin yanaşması artıq öz rolunu oynayıb. Şübhəsiz ki, beynəlxalq qurumun artan təşəbbüsləri olmasaydı, biz Rusiya vasitəçilik səylərini güclənməsini görməzdik".
Səfərin ilin nəticələrinə gəlincə, politoloq bildirir ki, ATƏT-in Minsk qrupunun olmadığını Lavrov da açıq-aydın dedi. Onun sözlərinə görə, bu, erməni tərəfinə və digər həmsədrlərə də başqa variant olmadığı barədə mesajdır: "ABŞ Dövlət Departamenti də bundan nəticə çıxarmalıdır. Çünki Dövlət katibinin köməkçisi xanım Donfrid Ermənistanda “status” və “ABŞ-ın Rusiya ilə Minsk qrupu çərçivəsində əməkdaşlığının mümkün olmasından" danışmışdı. Onun sözügedən bu bəyanatından ABŞ nə qazanıb?!"
F.Məmmədovun sözlərinə görə, Rusiya vasitəçilik fəaliyyətini gücləndirir və prosesə ciddi yanaşır:
"Heç kim Ermənistanı üçtərəfli-dördtərəfli formatdan azad etmək fikrində deyil. Vasitəçilər fəaliyyətlərində uğur əldə etmək üçün Azərbaycanın şərtlərini qəbul etməlidirlər. Həm Rusiya, həm də Aİ bu reallığı qəbul edir. Yaxın gələcəkdə biz konkret qərarlar gözləyirik, çünki vaxt məhduddur. Bu, Ermənistan-Azərbaycan arasında digər məsələlərə də aiddir”.
Ekspert bildirir ki, Azərbaycan-Rusiya gündəmində olan problemli mövzu - saytların bloklanması ilə bağlı dəyirmi masaların keçirilməsi qərara alınıb. Onun sözlərinə görə, bu, yeni bir şeydir, problem həll olunmur, amma artıq tərəflər üçün ciddi problem deyil: "Müharibə bitməmiş Azərbaycan resurslarının blokdan çıxarılmasının baş verəcəyini düşünmürəm, lakin bu mövzu problem kimi həll olunub".
F.Məmmədov hesab edir ki, ikitərəfli gündəliyin mövzularında bəzi mövzular açıqlanmasa da müzakirələr aparılıb:
"Əsaslı səbəbə görə, Lavrovun gəlişi günü yeni Laçın yolunun çəkilişindən fotoşəkillər və videolar nümayiş etdirildi. Yolun istifadəyə verilməsi, Rusiya sülhməramlılarının ora köçürülməsi və Azərbaycan ərazisinə daxil olma qaydaları ən vacib məsələlərdir. Burada razılaşmanın alternativi Zəngəzur dəhlizinə giriş qaydaları ilə bağlıdır. Ona görə də, dəhlizin açılması, onun parametrləri Qarabağın erməni əhalisi arasında əsassız illüziyaların formalaşması ilə yanaşı delimitasiya və demarkasiya mövzularına da öz təsirini göstərir. Bu ikili yanaşmaya son qoyulmalıdır.
Daha sonra Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin qalıqlarının sülhməramlıların müvəqqəti yerləşdikləri ərazidən çıxarılması və Qarabağın erməni əhalisinin demilitarizasiyası vacibdir. Yeri gəlmişkən, bu mövzu həm də sərhəd nəzarəti ilə bağlıdır, lakin bu, üçtərəfli Bəyanatın ayrıca bəndi olduğundan, bu istiqamətdə də addımlar atılmalıdır. Burada Rusiyadan siyasi iradə nümayiş etdirmək tələb olunur, indiki şəraitdə bu məsələni sonraya buraxmaq ilk növbədə Rusiyanın öz maraqları üçün təhlükəlidir".
F.Məmmədov vurğulayır ki, bu mövzular Azərbaycan-Rusiya münasibətlərində çox önəmlidir, çünki ictimai rəydə qıcıq və gərginlik yaradır: "Əgər Rusiya üçtərəfli-dördtərəfli formatda Ermənistan-Azərbaycan normallaşma prosesindən çıxmaq niyyətindədirsə, o zaman özü qərarlar verməli və Ermənistanı bu formatda qərarlar qəbul etməyə təşviq etməlidir. Azərbaycan tərəfi bu kontekstdə “ehtiyatlı nikbinlik” ifadə edib, yəni proses qısa müddətdə həll olunmasını gözləyir".
Politoloq Ərəstun Oruclu isə bildirib ki, Rusiya Xarici İşlər naziri Sergey Lavrovun Azərbaycanda verdiyi açıqlamalardan aşağıdakı nəticələri çıxarmaq mümkündür:
"Rusiya sanksiyalardan yayınmaq üçün öz iqtisadi əlaqələrinin Azərbaycan üzərindən həyata keçirilməsində maraqlıdır;
Moskva Azərbaycanın nəqliyyat-kommunikasiya imkanlarından istifadə etmək istəyir;
Moskva Rusiyanın Ukraynaya hücumundan 2 gün öncə imzalanmış Azərbaycan-Rusiya "Müttəfiqlik Bəyannaməsi"ni ciddi hesab edir və Bakıdan da bunu gözləyir;
Rusiya Federasiyası Azərbaycanla Ermənistan arasında gedən sülh danışıqlarının əsas mediatoru olmalıdır;
Azərbaycanın təhsil yolu ilə ruslaşdırılmasının davamı Moskva üçün mədəni məsələ deyil, xarici siyasət prioritetlərindəndir;
Rusiya Azərbaycanın beynəlxalq təşkilatlarda fəaliyyətinin Moskva ilə razılaşdırılmış şəkildə həyata keçirilməsini istəyir.
Bütün bunları qısaca belə də ifadə etmək olardı: Rusiya Azərbaycanı özünün əyaləti kimi görmək istəyir və görür".
Turqut
Prezident bildirib ki, Azərbaycan regionda kommunikasiyaların açılması və Azərbaycan yüklərinin və vətəndaşlarının Naxçıvana maneəsiz çıxışı üçün üçtərəfli komissiyanın işinin real nəticə verəcəyinə ümid edir. “Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan baş nazirlərinin müavinlərinin sədrlik etdiyi üçtərəfli işçi qrupunun işinin intensivləşdiyini qeyd etmək istərdim. Ümid edirik ki, Ermənistan tərəfinin qanuni öhdəliyi olan kommunikasiyaların açılması və Azərbaycan yüklərinin və vətəndaşlarının Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə əlaqə saxlamaq üçün maneəsiz çıxışının təmin edilməsi kontekstində 2020-ci ilin noyabr bəyanatının icrası istiqamətində əməli addımlar atılacaq. Amma təəssüflər olsun ki, İkinci Qarabağ müharibəsinin başa çatmasından il yarımdan çox vaxt keçsə də, bəyannamənin bu bəndi hələ də yerinə yetirilməyib”, - deyə Əliyev bildirib.
Dövlət başçısı daha sonra Bakının sülh müqaviləsi üzərində işə başlamaq təklifinin indiyədək cavabsız qalmasından təəssüfləndiyini bildirib.
“Əminəm ki, bizim göstərdiyimiz səylər Ermənistan tərəfi tərəfindən də müsbət qarşılanacaq və uzunmüddətli qarşıdurmaya son qoyulacaq. Sülh müqaviləsi üzərində işə başlamaq təklifimiz indiyədək cavabsız qalıb, lakin biz hələ də bu təklifin müsbət qarşılanacağına ümid edirik. Biz Qafqazda davamlı sülhün bərqərar olunmasında Rusiya Federasiyasının fəal səylərinə də ümid edirik”, - deyə ölkə başçısı bildirib.
Sergey Lavrov isə deyib ki, kommunikasiyaların açılması üzrə üçtərəfli işçi qrupun işində müəyyən irəliləyiş var. “Biz Ermənistan tərəfi ilə razılaşdırılmalı olan məsələləri müzakirə edirik. Süni maneələr yaratmamaq üçün avtomobillərin hərəkətinin ən rahat şəkildə təşkili problemini necə həll etmək barədə ümumi anlayışımız var. Nəticə əldə olunana qədər Rusiya bu işə kömək edəcək. Ümid edirəm ki, bu, tezliklə baş verəcək. Rusiya Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası üzrə komissiyalara məsləhət xidmətləri göstərməyə hazırdır. Bununla bağlı konkret təkliflər var. Onları sizinlə müzakirə etməkdən şad olaram”, - Lavrov bildirib.
Daha sonra Rusiya Xarici işlər naziri qeyd edib ki, Ermənistan tərəfi Azərbaycanın təklif etdiyi gələcək sülh müqaviləsinin müddəalarını müzakirə etməyə hazırdır: “Biz baş nazir Paşinyanın bu mövzuda danışıqlara hazır olduğunu eşitdik. Biz Azərbaycan və Ermənistanın razılığı ilə yardım göstərməyə hazırıq”.
S.Lavrov bu gün isə Xarici İşlər Nazirliyinə gəlib. Burada onun nazir Ceyhun Bayramov tərəfdən "adi" qarşılanması diqqət çəkib. Görüşdən sonra nazirlər mətbuat üçün brifinq keçiriblər.
C.Bayramov Azərbaycan və Rusiya arasında münasibətləri qarşılıqlı fayda kəsb edən əməkdaşlıq nümunəsi adlandırıb. O vurğulayıb ki, bu gün, iyunun 24-də iki ölkə arasında daha bir sənəd - beynəlxalq informasiya təhlükəsizliyi sahəsində qarşılıqlı fəaliyyət haqqında saziş imzalanıb. Nazir Azərbaycanın Ermənistanla münasibətlərinə də toxunub: "Ermənistanla münasibətləri normallaşdırmaq üçün bütün üçtərəfli bəyanatları yerinə yetirmək lazımdır. Azərbaycan üçün prioritet işğaldan azad edilmiş ərazilərin bərpasıdır. Yaxın gələcəkdə biz məcburi köçkünlərin işğaldan azad edilmiş ərazilərə qayıtmasının şahidi olacağıq".
Nazir qeyd edib ki, Şərqi Zəngəzur regionundakı sənaye parkında Azərbaycan-Rusiya birgə mərkəzi yaradılıb.
S.Lavrov isə deyib ki, Azərbaycanın rus dili və mədəniyyətinə nümunəvi münasibəti Rusiyada yüksək qiymətləndirilir.
Rusiya XİN rəhbəri qeyd edib ki, ATƏT-in Minsk qrupu fəaliyyətini dayandırıb. O, bunun ABŞ və Fransanın təşəbbüsü ilə baş verdiyini bildirib: "Lakin əlbəttə ki, biz postmünaqişə nizamlanması prosesini müzakirə etdik. Bu prosesin bazası Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin üçtərəfli bəyanatlarıdır".
O, Cənubi Qafqaz regionunda bütün kommunikasiyaların və iqtisadi əlaqələrin açılması ilə bağlı üçtərəfli İşçi Qrupun işindən məmnunluq ifadə edib: "Son təmaslar dəmiryol və avtomobil yolu marşrutu ilə bağlı tərəflərin mövqelərinin əhəmiyyətli dərəcədə yaxınlaşmasına imkan verib".
S.Lavrovun Azərbaycana səfərini Pressklub.az-a şərh edən politoloq Fərhad Məmmədov bildirib ki, onun diqqətini danışıqlarda rusiyalı nazirin "Dağlıq Qarabağ" deyil, "Qarabağ" termini işlətməsi çəkib:
"Bu, Avropa İttifaqının (Aİ) bəyanatında əks olunan terminologiyanın davam etdirilməsi baxımından vacibdir. Görünür, Aİ-nin yanaşması artıq öz rolunu oynayıb. Şübhəsiz ki, beynəlxalq qurumun artan təşəbbüsləri olmasaydı, biz Rusiya vasitəçilik səylərini güclənməsini görməzdik".
Səfərin ilin nəticələrinə gəlincə, politoloq bildirir ki, ATƏT-in Minsk qrupunun olmadığını Lavrov da açıq-aydın dedi. Onun sözlərinə görə, bu, erməni tərəfinə və digər həmsədrlərə də başqa variant olmadığı barədə mesajdır: "ABŞ Dövlət Departamenti də bundan nəticə çıxarmalıdır. Çünki Dövlət katibinin köməkçisi xanım Donfrid Ermənistanda “status” və “ABŞ-ın Rusiya ilə Minsk qrupu çərçivəsində əməkdaşlığının mümkün olmasından" danışmışdı. Onun sözügedən bu bəyanatından ABŞ nə qazanıb?!"
F.Məmmədovun sözlərinə görə, Rusiya vasitəçilik fəaliyyətini gücləndirir və prosesə ciddi yanaşır:
"Heç kim Ermənistanı üçtərəfli-dördtərəfli formatdan azad etmək fikrində deyil. Vasitəçilər fəaliyyətlərində uğur əldə etmək üçün Azərbaycanın şərtlərini qəbul etməlidirlər. Həm Rusiya, həm də Aİ bu reallığı qəbul edir. Yaxın gələcəkdə biz konkret qərarlar gözləyirik, çünki vaxt məhduddur. Bu, Ermənistan-Azərbaycan arasında digər məsələlərə də aiddir”.
Ekspert bildirir ki, Azərbaycan-Rusiya gündəmində olan problemli mövzu - saytların bloklanması ilə bağlı dəyirmi masaların keçirilməsi qərara alınıb. Onun sözlərinə görə, bu, yeni bir şeydir, problem həll olunmur, amma artıq tərəflər üçün ciddi problem deyil: "Müharibə bitməmiş Azərbaycan resurslarının blokdan çıxarılmasının baş verəcəyini düşünmürəm, lakin bu mövzu problem kimi həll olunub".
F.Məmmədov hesab edir ki, ikitərəfli gündəliyin mövzularında bəzi mövzular açıqlanmasa da müzakirələr aparılıb:
"Əsaslı səbəbə görə, Lavrovun gəlişi günü yeni Laçın yolunun çəkilişindən fotoşəkillər və videolar nümayiş etdirildi. Yolun istifadəyə verilməsi, Rusiya sülhməramlılarının ora köçürülməsi və Azərbaycan ərazisinə daxil olma qaydaları ən vacib məsələlərdir. Burada razılaşmanın alternativi Zəngəzur dəhlizinə giriş qaydaları ilə bağlıdır. Ona görə də, dəhlizin açılması, onun parametrləri Qarabağın erməni əhalisi arasında əsassız illüziyaların formalaşması ilə yanaşı delimitasiya və demarkasiya mövzularına da öz təsirini göstərir. Bu ikili yanaşmaya son qoyulmalıdır.
Daha sonra Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin qalıqlarının sülhməramlıların müvəqqəti yerləşdikləri ərazidən çıxarılması və Qarabağın erməni əhalisinin demilitarizasiyası vacibdir. Yeri gəlmişkən, bu mövzu həm də sərhəd nəzarəti ilə bağlıdır, lakin bu, üçtərəfli Bəyanatın ayrıca bəndi olduğundan, bu istiqamətdə də addımlar atılmalıdır. Burada Rusiyadan siyasi iradə nümayiş etdirmək tələb olunur, indiki şəraitdə bu məsələni sonraya buraxmaq ilk növbədə Rusiyanın öz maraqları üçün təhlükəlidir".
F.Məmmədov vurğulayır ki, bu mövzular Azərbaycan-Rusiya münasibətlərində çox önəmlidir, çünki ictimai rəydə qıcıq və gərginlik yaradır: "Əgər Rusiya üçtərəfli-dördtərəfli formatda Ermənistan-Azərbaycan normallaşma prosesindən çıxmaq niyyətindədirsə, o zaman özü qərarlar verməli və Ermənistanı bu formatda qərarlar qəbul etməyə təşviq etməlidir. Azərbaycan tərəfi bu kontekstdə “ehtiyatlı nikbinlik” ifadə edib, yəni proses qısa müddətdə həll olunmasını gözləyir".
Politoloq Ərəstun Oruclu isə bildirib ki, Rusiya Xarici İşlər naziri Sergey Lavrovun Azərbaycanda verdiyi açıqlamalardan aşağıdakı nəticələri çıxarmaq mümkündür:
"Rusiya sanksiyalardan yayınmaq üçün öz iqtisadi əlaqələrinin Azərbaycan üzərindən həyata keçirilməsində maraqlıdır;
Moskva Azərbaycanın nəqliyyat-kommunikasiya imkanlarından istifadə etmək istəyir;
Moskva Rusiyanın Ukraynaya hücumundan 2 gün öncə imzalanmış Azərbaycan-Rusiya "Müttəfiqlik Bəyannaməsi"ni ciddi hesab edir və Bakıdan da bunu gözləyir;
Rusiya Federasiyası Azərbaycanla Ermənistan arasında gedən sülh danışıqlarının əsas mediatoru olmalıdır;
Azərbaycanın təhsil yolu ilə ruslaşdırılmasının davamı Moskva üçün mədəni məsələ deyil, xarici siyasət prioritetlərindəndir;
Rusiya Azərbaycanın beynəlxalq təşkilatlarda fəaliyyətinin Moskva ilə razılaşdırılmış şəkildə həyata keçirilməsini istəyir.
Bütün bunları qısaca belə də ifadə etmək olardı: Rusiya Azərbaycanı özünün əyaləti kimi görmək istəyir və görür".
Turqut
Paylaş:
