Rusiya daha bir ölkəni işğal etməyə hazırlaşır?
27 Fevral 2024
Kişinyov Tiraspola "tələsik addımlar" atmamaq barədə xəbərdarlıq edib. Moldovanın Reinteqrasiya Bürosunun bu bəyanatı Dnestryanı bölgənin Rusiyaya “birləşmək” xahişi ilə çıxış edə biləcəyi ilə bağlı yayılan informasiya kontekstində səslənib.
Moldova hökuməti bildirib ki, Dnestr çayının sol sahilində baş verən hadisələri diqqətlə izləyir, daima ATƏT və digər beynəlxalq tərəfdaşlarla əlaqə saxlayır.
“Bizdə olan məlumata görə, regionda vəziyyətin daha da pisləşə biləcəyinə hesab etmək üçün heç bir əsas yoxdur. Biz əminik ki, Tiraspol tələsik addımların hansı nəticələrə gətirib çıxara biləcəyini başa düşür”, - Baş nazirin müavini Oleq Serebryanın başçılıq etdiyi idarədən bildiriblər.
Fevralın 28-də Tiraspolda “prezident” Vadim Krasnoselskinin təşəbbüsü ilə bütün səviyyəli “deputatların” VII qurultayı keçiriləcək. Nümayəndələr Moldovanın “iqtisadi təcavüzü”nü müzakirə edəcəklər. Buna Kişinyov hökumətinin yanvarın 1-dən Dnestryanı bölgənin xarici iqtisadi fəaliyyətindən mərkəzi büdcəyə vergilər yığmaq qərarı səbəb olub. “Dnestryanı Moldova Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsinin” ilkin məlumatlarına görə, bu addım “respublikaya” ildə 16 milyon ABŞ dolları məbləğində ziyan vura bilər. Onlar iddia edirlər ki, artıq Kişinyovun bu qərarı nəticəsində qiymətlər qalxıb, o cümlədən sosial əhəmiyyətli mallar, qida və dərman bahalaşıb.
“Kişinyov, eləcə də beynəlxalq iştirakçılar bilməlidirlər ki, iqtisadi məcburetmə tədbirləri Dnestryanı bölgənin siyasi cəhətdən təslim olmasına gətirib çıxarmayacaq”, - “prezident” vurğulayıb.
Yerli müxalifətin təmsilçisi Gennadi Çorba sosial şəbəkə hesabında yazıb ki, Dnestryanı bölgə bu tədbirdə Rusiyanın tərkibinə qəbul olunmağı xahiş edə bilər. O, bunu Rusiya prezidenti Vladimir Putinin fevralın 29-na Federal Məclisə planlaşdırılan müraciəti ilə əlaqələndirib.
“Forumda Dnestr çayının sol sahilində yaşayan vətəndaşlar adından Dnestryanı bölgənin Rusiya Federasiyasının tərkibinə qəbul edilməsi xahişi səsləndirilməlidir və Putin fevralın 29-da bu barədə müraciətini elan edəcək. Federal Məclis isə “xahişi” təmin etmək üçün tez bir zamanda qərar qəbul edəcək”, - Çorba yazıb.
Xatırladaq ki, bir müddət əvvəl Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov “Moskvanın Dnestryanı bölgədə yaşayan vətəndaşlarını tək qoymayacağını” bəyan etmişdi.
Moskvanın indiki vəziyyətdə belə bir təxribata əl atması təhlükəsi nə dərəcədə yüksəkdir? Dnestryanı bölgənin “birləşdirilməsi” ilə bağlı belə bir addım hansı nəticələrə gətirib çıxara bilər?
Moldovanın tanınmış ekspertləri Pressklub.az-ın suallarını cavablandırıblar.
Siyasi elmlər doktoru, dosent, Moldovanın ABŞ, Meksika və Kanadadakı keçmiş səfiri, parlamentin keçmiş deputatı, CUB partiyasının sədri, ASEM-in müəllimi İqor Muntyanu hesab edir ki, Kişinyov Tiraspolun yaranmış vəziyyətdən istifadə edərək fevralın 28-də növbəti dəfə Rusiyanın bir hissəsi olduqlarını və Rusiyanın müdafiəsini tələb etdiklərini bəyan etməsini gözləməkdə haqlıdır.
“Bu, Ukraynada baş verənlərə bənzəyir - ərazinin ələ keçirilməsi və Rusiyanın hərbi əməliyyat da daxil olmaqla, işğalçı addımları. Tiraspolun Rusiyadan təxminən 1000 km aralıda yerləşən anklav olması Kişinyovu arxayınlaşdıra bilməz. Çünki son 10 ildə sərhədlər toxunulmazlığını itirib. Mən səhv etmədim: müharibə 2014-cü ilin fevral-mart aylarında başlayıb. O zaman Rusiya Federasiyasının “nəzakətli” qoşunları Krım yarımadasını Ukraynanın qanuni hakimiyyətindən təmizləyərək, Rusiyaya sadiq oyuncaq rejim qurdular”, - siyasətçi bildirib.
Amma o, bir nüansı qeyd edir. “Rusiya özünün yeni “əlaltısına” yetişə biləcəkmi, yaxud fevralın 28-də keçirilməsi planlaşdırılan qurultay regionun işğaldan azad edilməsinin başlanğıcı olacaqmı. Çünki istənilən addım əks-addıma səbəb olur. Tiraspol sürətlə Rusiya Federasiyasının tərkibinə daxil olmaq ssenarisi üzrə hərəkət etsə, Kişinyov öz vətəndaşlarını müdafiə etmək hüququna malikdir (bu regionun sakinlərinin 90%-i Moldova Respublikasının vətəndaşlarıdır) və bölgədəki bütün qüvvələri təcili şəkildə “ayıltmaq” üçün bütün təsir rıçaqlarından istifadə edəcək.
Bu mənada Reinteqrasiya Bürosunun bəyanatları məntiqlidir və ardıcıldır. Lakin Kişinyovun prioritet alətləri əleyhdarlarını sıxışdırmaq üçün hərbi vasitələr deyil, hüquqi vasitələr, vətəndaşlarının hüquq və öhdəlikləri, Dnestr sahilləri arasında qarşılıqlı iqtisadi əlaqə vasitələri olacaq.
Ümid edirəm ki, bu dəfə Kişinyov yarımçıq tədbirlərlə kifayətlənməyəcək, çünki Tiraspol hakimiyyətinin siyasi avantüraları artıq hamını boğaza yığıb. Biz başa düşürük ki, regionun uzağı görə bilməyən liderləri Moskva qarşısında fərqlənmək istəyirlər və yüz minlərlə insanın taleyini riskə atmaqdan məmnun olardılar. Lakin Dnestryanı bölgədə heç də hamı separatçıların avantürasını canları ilə ödəməyə hazır deyil”.
Muntyanu izah edir ki, Kişinyovun vergi yığmaq üçün bütün hüquqi əsasları var: “Bizim dövlətimizin Moldova qanunları ilə qeydiyyatdan keçən bütün iqtisadi agentlərdən gömrük vergisi toplamaq kimi mübahisə edilməyən hüququ var. Moldova Avropa İttifaqının qayda və normalarına uyğunlaşır, danışıqlar prosesi zamanı qanunların bütün ölkə ərazisində, o cümlədən Dnestryanı bölgədə riayət ediləcəyinə təminat verməlidir. Başqalarının oyununu oynamaq lazım deyil: hər şey vahid və bölünməz Moldova Respublikası dövləti çərçivəsində həyata keçirilməlidir. Başqa cür alınmayacaq”.
Siyasi şərhçi Viktor Çobanu hesab edir ki, Dnestryanı bölgə ilə bağlı belə bir ssenarinin Rusiya xüsusi xidmət orqanları tərəfindən hazırlandığına şübhə etmir.
“Amerikanın Müharibə Araşdırmaları İnstitutu (ISW) da hibrid müharibə çərçivəsində xüsusi əməliyyatlar barədə xəbərdarlıq edib. Onların həyata keçirilməsi ehtimalı özündə sürpriz elementi ehtiva etməli idi. Bu barədə ictimai səviyyədə danışılandan sonra bu ehtimal xeyli azaldı. Belə bir ssenarini tam istisna etmək olmaz. Çünki Dnestryanı bölgənin xüsusi xidmət orqanları Moskvadan tapşırıq alıblarsa, o zaman hesabat verməli olacaqlar. Amma hesab edirəm ki, güc strukturlarından başqa vəziyyətin belə gərginləşməsinə heç bir qüvvələri razı deyil.
Əgər Rusiya xüsusi xidmət orqanlarının Dnestryanı bölgə ilə bağlı xüsusi əməliyyatı uğurlu alınarsa, o zaman onların Qaqauziya ilə də eyni ssenarini sınayacaqlarını istisna etmək olmaz. Ümid edək ki, bu vəziyyətə çatmayacaq. Amma Kreml minimum ssenari üzrə hərəkət etsə belə, onun Moldovadakı agentləri Avrointeqrasiya ilə bağlı elan edilmiş referendumu, hətta prezident seçkilərinin özünü də belə, ləngitməyə qadirdirlər. Əgər onlar referendumun uğursuz olmasına nail ola bilsələr, bu bizim Avropa istəyimizə güclü zərbə vuracaq. Bundan əlavə, bu, 2025-ci ildə Kremlyönlü qüvvələrin qələbəsi üçün açıq-aydın bir təkan olacaq.
Hakimiyyət təhdidləri zərərsizləşdirmək üçün təcili tədbirlər görməlidir. Avrointeqrasiyası nə qədər cəlbedici görünsə də, həm təşviqə, həm də müdafiəyə ehtiyac duyur. Adi müharibədə olduğu kimi hibrid müharibədə də gecikmə ölümcül ola bilər...”, - Cobanu əmindir.
Rauf Orucov
Moldova hökuməti bildirib ki, Dnestr çayının sol sahilində baş verən hadisələri diqqətlə izləyir, daima ATƏT və digər beynəlxalq tərəfdaşlarla əlaqə saxlayır.
“Bizdə olan məlumata görə, regionda vəziyyətin daha da pisləşə biləcəyinə hesab etmək üçün heç bir əsas yoxdur. Biz əminik ki, Tiraspol tələsik addımların hansı nəticələrə gətirib çıxara biləcəyini başa düşür”, - Baş nazirin müavini Oleq Serebryanın başçılıq etdiyi idarədən bildiriblər.
Fevralın 28-də Tiraspolda “prezident” Vadim Krasnoselskinin təşəbbüsü ilə bütün səviyyəli “deputatların” VII qurultayı keçiriləcək. Nümayəndələr Moldovanın “iqtisadi təcavüzü”nü müzakirə edəcəklər. Buna Kişinyov hökumətinin yanvarın 1-dən Dnestryanı bölgənin xarici iqtisadi fəaliyyətindən mərkəzi büdcəyə vergilər yığmaq qərarı səbəb olub. “Dnestryanı Moldova Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsinin” ilkin məlumatlarına görə, bu addım “respublikaya” ildə 16 milyon ABŞ dolları məbləğində ziyan vura bilər. Onlar iddia edirlər ki, artıq Kişinyovun bu qərarı nəticəsində qiymətlər qalxıb, o cümlədən sosial əhəmiyyətli mallar, qida və dərman bahalaşıb.
“Kişinyov, eləcə də beynəlxalq iştirakçılar bilməlidirlər ki, iqtisadi məcburetmə tədbirləri Dnestryanı bölgənin siyasi cəhətdən təslim olmasına gətirib çıxarmayacaq”, - “prezident” vurğulayıb.
Yerli müxalifətin təmsilçisi Gennadi Çorba sosial şəbəkə hesabında yazıb ki, Dnestryanı bölgə bu tədbirdə Rusiyanın tərkibinə qəbul olunmağı xahiş edə bilər. O, bunu Rusiya prezidenti Vladimir Putinin fevralın 29-na Federal Məclisə planlaşdırılan müraciəti ilə əlaqələndirib.
“Forumda Dnestr çayının sol sahilində yaşayan vətəndaşlar adından Dnestryanı bölgənin Rusiya Federasiyasının tərkibinə qəbul edilməsi xahişi səsləndirilməlidir və Putin fevralın 29-da bu barədə müraciətini elan edəcək. Federal Məclis isə “xahişi” təmin etmək üçün tez bir zamanda qərar qəbul edəcək”, - Çorba yazıb.
Xatırladaq ki, bir müddət əvvəl Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov “Moskvanın Dnestryanı bölgədə yaşayan vətəndaşlarını tək qoymayacağını” bəyan etmişdi.
Moskvanın indiki vəziyyətdə belə bir təxribata əl atması təhlükəsi nə dərəcədə yüksəkdir? Dnestryanı bölgənin “birləşdirilməsi” ilə bağlı belə bir addım hansı nəticələrə gətirib çıxara bilər?
Moldovanın tanınmış ekspertləri Pressklub.az-ın suallarını cavablandırıblar.
Siyasi elmlər doktoru, dosent, Moldovanın ABŞ, Meksika və Kanadadakı keçmiş səfiri, parlamentin keçmiş deputatı, CUB partiyasının sədri, ASEM-in müəllimi İqor Muntyanu hesab edir ki, Kişinyov Tiraspolun yaranmış vəziyyətdən istifadə edərək fevralın 28-də növbəti dəfə Rusiyanın bir hissəsi olduqlarını və Rusiyanın müdafiəsini tələb etdiklərini bəyan etməsini gözləməkdə haqlıdır.
“Bu, Ukraynada baş verənlərə bənzəyir - ərazinin ələ keçirilməsi və Rusiyanın hərbi əməliyyat da daxil olmaqla, işğalçı addımları. Tiraspolun Rusiyadan təxminən 1000 km aralıda yerləşən anklav olması Kişinyovu arxayınlaşdıra bilməz. Çünki son 10 ildə sərhədlər toxunulmazlığını itirib. Mən səhv etmədim: müharibə 2014-cü ilin fevral-mart aylarında başlayıb. O zaman Rusiya Federasiyasının “nəzakətli” qoşunları Krım yarımadasını Ukraynanın qanuni hakimiyyətindən təmizləyərək, Rusiyaya sadiq oyuncaq rejim qurdular”, - siyasətçi bildirib.
Amma o, bir nüansı qeyd edir. “Rusiya özünün yeni “əlaltısına” yetişə biləcəkmi, yaxud fevralın 28-də keçirilməsi planlaşdırılan qurultay regionun işğaldan azad edilməsinin başlanğıcı olacaqmı. Çünki istənilən addım əks-addıma səbəb olur. Tiraspol sürətlə Rusiya Federasiyasının tərkibinə daxil olmaq ssenarisi üzrə hərəkət etsə, Kişinyov öz vətəndaşlarını müdafiə etmək hüququna malikdir (bu regionun sakinlərinin 90%-i Moldova Respublikasının vətəndaşlarıdır) və bölgədəki bütün qüvvələri təcili şəkildə “ayıltmaq” üçün bütün təsir rıçaqlarından istifadə edəcək.
Bu mənada Reinteqrasiya Bürosunun bəyanatları məntiqlidir və ardıcıldır. Lakin Kişinyovun prioritet alətləri əleyhdarlarını sıxışdırmaq üçün hərbi vasitələr deyil, hüquqi vasitələr, vətəndaşlarının hüquq və öhdəlikləri, Dnestr sahilləri arasında qarşılıqlı iqtisadi əlaqə vasitələri olacaq.
Ümid edirəm ki, bu dəfə Kişinyov yarımçıq tədbirlərlə kifayətlənməyəcək, çünki Tiraspol hakimiyyətinin siyasi avantüraları artıq hamını boğaza yığıb. Biz başa düşürük ki, regionun uzağı görə bilməyən liderləri Moskva qarşısında fərqlənmək istəyirlər və yüz minlərlə insanın taleyini riskə atmaqdan məmnun olardılar. Lakin Dnestryanı bölgədə heç də hamı separatçıların avantürasını canları ilə ödəməyə hazır deyil”.
Muntyanu izah edir ki, Kişinyovun vergi yığmaq üçün bütün hüquqi əsasları var: “Bizim dövlətimizin Moldova qanunları ilə qeydiyyatdan keçən bütün iqtisadi agentlərdən gömrük vergisi toplamaq kimi mübahisə edilməyən hüququ var. Moldova Avropa İttifaqının qayda və normalarına uyğunlaşır, danışıqlar prosesi zamanı qanunların bütün ölkə ərazisində, o cümlədən Dnestryanı bölgədə riayət ediləcəyinə təminat verməlidir. Başqalarının oyununu oynamaq lazım deyil: hər şey vahid və bölünməz Moldova Respublikası dövləti çərçivəsində həyata keçirilməlidir. Başqa cür alınmayacaq”.
Siyasi şərhçi Viktor Çobanu hesab edir ki, Dnestryanı bölgə ilə bağlı belə bir ssenarinin Rusiya xüsusi xidmət orqanları tərəfindən hazırlandığına şübhə etmir.
“Amerikanın Müharibə Araşdırmaları İnstitutu (ISW) da hibrid müharibə çərçivəsində xüsusi əməliyyatlar barədə xəbərdarlıq edib. Onların həyata keçirilməsi ehtimalı özündə sürpriz elementi ehtiva etməli idi. Bu barədə ictimai səviyyədə danışılandan sonra bu ehtimal xeyli azaldı. Belə bir ssenarini tam istisna etmək olmaz. Çünki Dnestryanı bölgənin xüsusi xidmət orqanları Moskvadan tapşırıq alıblarsa, o zaman hesabat verməli olacaqlar. Amma hesab edirəm ki, güc strukturlarından başqa vəziyyətin belə gərginləşməsinə heç bir qüvvələri razı deyil.
Əgər Rusiya xüsusi xidmət orqanlarının Dnestryanı bölgə ilə bağlı xüsusi əməliyyatı uğurlu alınarsa, o zaman onların Qaqauziya ilə də eyni ssenarini sınayacaqlarını istisna etmək olmaz. Ümid edək ki, bu vəziyyətə çatmayacaq. Amma Kreml minimum ssenari üzrə hərəkət etsə belə, onun Moldovadakı agentləri Avrointeqrasiya ilə bağlı elan edilmiş referendumu, hətta prezident seçkilərinin özünü də belə, ləngitməyə qadirdirlər. Əgər onlar referendumun uğursuz olmasına nail ola bilsələr, bu bizim Avropa istəyimizə güclü zərbə vuracaq. Bundan əlavə, bu, 2025-ci ildə Kremlyönlü qüvvələrin qələbəsi üçün açıq-aydın bir təkan olacaq.
Hakimiyyət təhdidləri zərərsizləşdirmək üçün təcili tədbirlər görməlidir. Avrointeqrasiyası nə qədər cəlbedici görünsə də, həm təşviqə, həm də müdafiəyə ehtiyac duyur. Adi müharibədə olduğu kimi hibrid müharibədə də gecikmə ölümcül ola bilər...”, - Cobanu əmindir.
Rauf Orucov
Paylaş:
